Σαν σήμερα, στις 2 Νοεμβρίου 1912, στα πλαίσια των Βαλκανικών Πολέμων, μετά τις μάχες του Σαρανταπόρου, των Γιαννιτσών και την κατάληψη – απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ο Ελληνικός Στρατός στράφηκε προς την ενδοχώρα της Θεσσαλονίκης, για να επεκτείνει την κατοχή του, προλαμβάνοντας, όσο του ήταν δυνατόν, τους Βουλγάρους, οι οποίοι ήταν φυσικό να προσπαθούν να κάνουν το ίδιο. Έτσι έφτασε στον Πολύγυρο το 1ο Ανεξ. Τάγμα Κρητών και ο Διοικητής του, Γεώργιος Κολοκοτρώνης, ανακοίνωσε την ιστορική Προκήρυξη της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής (δες στο τέλος του κειμένου).
Για να θυμηθούμε την σημαντική αυτή επέτειο, την οποία ελάχιστα θυμούμαστε, δημοσιοποιώ δυο σελίδες από το βιβλίο μου «ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ», (σελ. 133-135) όπως και την ιστορική Προκήρυξη της απελευθέρωσης, του Γεωργίου Κολοκοτρώνη.
«Κατάληψη» ενδοχώρας Θεσσαλονίκης
Με την κατάληψη και απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, και μάλιστα αναιμάκτως, είχε επιτευχθεί ο σημαντικότερος στόχος για την Ελλάδα. Οι Βούλγαροι έχασαν έναν από τους κύριους στόχους τους, – ο άλλος ήταν η κατάληψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερης έκτασης της Μακεδονίας και η έξοδος στο Αιγαίο, αν όχι από την περιοχή της Θεσσαλονίκης, τουλάχιστον από την περιοχή της Καβάλας.
Αμέσως, λοιπόν, μετά την εδραίωση της ελληνικής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη, ο αρχιστράτηγος προώθησε στρατιωτικά τμήματα, για να καταλάβουν περιοχές της ενδοχώρας. Ένα απ’ αυτά τα τμήματα ήταν το 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών, του Γεωργίου Κολοκοτρώνη, εγγονού του Θεόδ. Κολοκοτρώνη, το οποίο, ύστερα από εντολή του Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου και ανάλογη εντολή του Μεράρχου της 7ης Μεραρχίας Σωτίλη, έσπευσε προς τη Χαλκιδική, την οποία απελευθέρωσε στις 2 Νοεμβρίου 1912, ενώ ένας ουλαμός του τάγματος, όδευε ταχέως δια του Χολομώντα, για να φτάσει στο Άγιον Όρος πριν από τους Βουλγάρους, την κατοχή του οποίου, για λόγους θρησκευτικού συμβολισμού αλλά και πολιτικής σκοπιμότητας, επεδίωκαν και οι Βούλγαροι, μετά μάλιστα την απώλεια της Θεσσαλονίκης. Την ιστορική Προκήρυξη της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής, υπογράφει και ανακοινώνει, από τον Πολύγυρο, «εν ονόματι του βασιλέως των Ελλήνων» και ως «στρατιωτικός δ/τής Χαλκιδικής», «προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων και κωμοπόλεων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους», ο δ/τής του Τάγματος Κρητών, Γεώργιος Κολοκοτρώνης (εγγονός του Θεόδ. Κολοκοτρώνη), στις 2 Νοεμβρίου 1912. (Ολόκληρη η προκήρυξη παρακάτω). -ανάλογη προκήρυξη υπογραφόταν, προφανώς, από τους δ/τές των μονάδων σε όλα τα καταλαμβανόμενα μέρη)
Επειδή όμως η πορεία, πεζή, του ουλαμού προς το Όρος απαιτούσε εύλογο χρόνο, με πρωτοβουλία του Ναυτικού, ύστερα από αίτημα του αρχιστρατήγου, ισχυρή μοίρα του πολεμικού ναυτικού, αποτελούμενη από τη ναυαρχίδα του στόλου, το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» και τα αντιτορπιλικά «Πάνθηρ», «Ιέραξ» και «Θύελλα», κατέπλευσε στο λιμάνι του Αγ. Όρους Δάφνη, όπου αποβίβασε λόχο πεζοναυτών και ύψωσε την ελληνική σημαία, ενώ τμήμα του λόχου ανήλθε στις Καρυές, όπου ύψωσε την ελληνική σημαία στο εκεί διοικητήριο. Και το Άγιον Όρος ήταν πλέον ελεύθερο και κάτω από ελληνική εξουσία και διοίκηση, ενώ οι Βούλγαροι, απογοητευμένοι, δεν επιχείρησαν καν να κατευθυνθούν προς το Όρος. Αυτά έγιναν την ίδια ημέρα της απελευθέρωσης της Χαλκιδικής, στις 2 Νοεμβρίου 1912. Την απελευθέρωση του Όρους πληροφορήθηκε, από αγγελιοφόρο του Τάγματος, ο ουλαμός του Αλεξάκη, στην Ιερισσό, οπότε και επέστρεψε, κατόπιν εντολής του Γ. Κολοκοτρώνη, στον Πολύγυρο, όπου και η έδρα του Τάγματος Κρητών.
Πρέπει να τονιστεί και πάλι εδώ, ότι τόσο η Χαλκιδική, όσο και άλλα μέρη της ενδοχώρας της Μακεδονίας, ήταν ουσιαστικά ελεύθερα, όταν έφταναν εκεί τα ελληνικά στρατεύματα, και αυτό γιατί –όπως και αλλού τονίσαμε, δες σελ. 121 – είχαν ετοιμαστεί από την Αθήνα και είχαν σπεύσει στις περιοχές αυτές, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, τα τμήματα των Προσκόπων, τα οποία ήταν ουσιαστικά οι προ ελαχίστων ετών εκεί δράσαντες Μακεδονομάχοι, ενισχυόμενα από εντόπιους εθελοντές. Τα τμήματα αυτά των Προσκόπων είχαν εξουδετερώσει τα τουρκικά στρατιωτικά –αστυνομικά τμήματα, αλλά και είχαν εκδιώξει τους εκπροσώπους της τουρκικής εξουσίας. Σκοπός της δράσης των Προσκόπων ήταν, αφ΄ενός να βοηθήσουν τα επερχόμενα τμήματα των ελληνικών στρατευμάτων, αλλά και να προλάβουν την άφιξη των Βουλγάρων, κατοχυρώνοντας κατά κάποιο τρόπο εκεί την ελληνική κατοχή. Οπωσδήποτε, εξαιτίας της δράσης αυτής των Προσκόπων, αλλά και γιατί πλέον η ενδοχώρα για τους Τούρκους δεν είχε πρακτική αξία και σημασία γι’ αυτούς είχε πλέον μόνον η πόλη της Θεσσαλονίκης, ιδιαίτερα μετά την ήττα τους στα Γιαννιτσά, ο Ταξίν πασάς είχε καλέσει τις εκτός Θεσσαλονίκης τουρκικές φρουρές, αλλά και τους εκπροσώπους της τουρκικής διοίκησης, να αποχωρήσουν από τις περιοχές τους και να συγκεντρωθούν στη Θεσσαλονίκη.
Ωστόσο, σε πολλές περιοχές, ακόμα και στον κοντινό της Θεσσαλονίκης Λαγκαδά, υπήρξαν μονάδες κατοχής τόσο του ελληνικού όσο και του βουλγαρικού στρατού, αφού έφταναν σχεδόν συγχρόνως τα ελληνικά και τα βουλγαρικά στρατεύματα. Η έλλειψη συμφωνίας για τις περιοχές κατοχής της Μακεδονίας από τους συμμάχους τότε ελληνικό και βουλγαρικό στρατό –η οποία φυσικά ήταν αδύνατο να υπάρξει από πριν, με τις γνωστές συνθήκες του Μακεδονικού Αγώνα – δημιουργούσε μια κατάσταση «συμμαχικής αντιπαλότητας», η οποία ήταν φανερό ότι δεν θα λυνόταν παρά μόνον με τα όπλα, όπως άλλωστε έγινε σύντομα, με τον 2ο Βαλκανικό Πόλεμο…»
………………………………………………………………………………………………………………………………
Η Προκήρυξη απελευθέρωσης της Χαλκιδικής
Προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων και κωμοπόλεων
Χαλκιδικής και Αγίου Όρους
Εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου του Α’, καθιστώ υμίν γνωστόν ότι άπαντα τα καταληφθέντα μέρη υπό του Ελληνικού Στρατού, αδιακρίτως εθνότητος και θρησκεύματος, υπάγονται εφεξής υπό τους Ελληνικούς Νόμους, κατά τους οποίους θέλουσι απολαμβάνει ισονομίας και προστασίας τιμής, ζωής και περιουσίας.
Οι Μουχτάρηδες θέλουσιν εκτελεί τα καθήκοντα των Δημάρχων μέχρις ενεργείας εκλογών, αφού προηγουμένως ομόσωσι τον νενομισμένον όρκον εις τον συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων.
Εν Πολυγύρω τη 2α Νοεμβρίου 1912
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Χαλκιδικής
Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Ταγματάρχης
