Στην κορυφή των απόκρημνων βράχων της Σαντορίνης απλώνεται μια παγκοσμίου φήμης τουριστική βιομηχανία αξίας εκατομμυρίων ευρώ. Κάτω όμως από αυτή την ειδυλλιακή εικόνα, η φύση κρύβει μια πιο απειλητική πραγματικότητα: τη δυνατότητα μιας πανίσχυρης ηφαιστειακής έκρηξης.
Το BBC News βρέθηκε πρόσφατα στο βρετανικό ερευνητικό πλοίο Discovery, το οποίο διεξάγει έρευνες για τη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή της Σαντορίνης. Οι επιστήμονες αναλύουν δεδομένα από την καλντέρα και κατευθύνονται προς το Κολούμπο – το δεύτερο ενεργό ηφαίστειο της περιοχής, που βρίσκεται περίπου επτά χιλιόμετρα βορειοανατολικά του νησιού.
Η αποστολή έχει ως στόχο να κατανοήσει καλύτερα τη σεισμική δραστηριότητα που μπορεί να προειδοποιεί για μια ενδεχόμενη έκρηξη. Η καθηγήτρια Isobel Yeo, ειδικός στα υποθαλάσσια ηφαίστεια του Εθνικού Κέντρου Ωκεανογραφίας της Βρετανίας και επικεφαλής της αποστολής, εξηγεί πόσο δύσκολο είναι να αντιληφθούμε την επικινδυνότητα αυτών των ηφαιστείων, κυρίως επειδή βρίσκονται κάτω από τη θάλασσα. «Σε αντίθεση με ηφαίστεια όπως ο Βεζούβιος, δεν τα βλέπουμε. Κι αυτό κάνει πιο δύσκολη την πρόβλεψη μιας έκρηξης», σημειώνει.
Η πιο πρόσφατη έκρηξη της Σαντορίνης καταγράφηκε το 1950, όμως το 2012 σημειώθηκε μια περίοδος “αναταραχής”, όταν μάγμα εισήλθε στους θαλάμους των ηφαιστείων και τα νησιά της καλντέρας υπέστησαν διόγκωση. Τέτοιες ενδείξεις δείχνουν ότι το υπέδαφος είναι ενεργό και απαιτεί συνεχή παρακολούθηση.
Το BBC επισημαίνει πως μόλις λίγες εβδομάδες πριν, περίπου οι μισοί από τους 11.000 κατοίκους της Σαντορίνης εγκατέλειψαν το νησί λόγω μίας έντονης σεισμικής ακολουθίας. Ήταν μια τρανταχτή υπενθύμιση ότι κάτω από τα κατάλευκα σπίτια, τα πολυτελή AirBnB και τους αμπελώνες της ηφαιστειακής γης, κρύβεται ένα τεράστιο γεωλογικό δυναμικό: δύο τεκτονικές πλάκες που “τρίβονται” συνεχώς στον φλοιό της Γης.
Η Παρασκευή Νομικού, γεωλόγος και μέλος της Ελληνικής Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας, συμμετέχει στην ερευνητική ομάδα και τονίζει τη σημασία της αποστολής. Κατάγεται από τη Σαντορίνη και μεγάλωσε με ιστορίες για σεισμούς και εκρήξεις. «Η έρευνα αυτή είναι καίριας σημασίας, γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ενημερώσουμε τους κατοίκους για την πραγματική δραστηριότητα των ηφαιστείων και να ορίσουμε ζώνες αποκλεισμού σε περίπτωση έκρηξης», λέει χαρακτηριστικά.
Η επιστημονική ομάδα καταγράφει μικροσεισμούς γύρω από το ηφαίστειο, οι οποίοι οφείλονται σε υγρά που κινούνται μέσα στο υπέδαφος και προκαλούν ρωγμές. Μέσω της μέτρησης ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, οι επιστήμονες δημιουργούν τρισδιάστατους χάρτες που δείχνουν τη διασύνδεση των υδροθερμικών συστημάτων με τον θάλαμο μάγματος. «Πρέπει να κοιτάξουμε στο εσωτερικό της Γης για να φτιάξουμε αυτούς τους χάρτες», λέει η Isobel.
Στην επιφάνεια του νερού, τα πράγματα είναι πολύ πιο ήρεμα — αλλά όχι πάντα. Η φωτογράφος του νησιού που μίλησε στο BBC περιέγραψε τις τελευταίες ημέρες σεισμικής έξαρσης ως «πραγματικά τρομακτικές», καθώς το φαινόμενο εντεινόταν. Πολλοί επισκέπτες ακύρωσαν τις κρατήσεις τους. «Συνήθως ξεκινάω δουλειά τον Απρίλιο, αλλά φέτος η πρώτη φωτογράφιση είναι τον Μάιο», λέει.
Ακόμα και τουρίστες που βρίσκονται ήδη στο νησί, όπως μια γυναίκα στην Οία, ανέφεραν ότι φίλοι της ακύρωσαν το ταξίδι. Ωστόσο, εκείνη δηλώνει πως η άμεση πρόσβαση σε επιστημονικές ενημερώσεις μέσω Google και ειδικών ειδοποιήσεων τη βοηθά να νιώθει ασφαλής.
Το ηφαίστειο του Hunga Tonga στον Ειρηνικό, που εξερράγη το 2022, αποτελεί υπενθύμιση της δύναμης των υποθαλάσσιων ηφαιστείων. Προκάλεσε τη μεγαλύτερη έκρηξη που έχει καταγραφεί ποτέ, σήκωσε τσουνάμι μέχρι τον Ατλαντικό και οδήγησε σε ολοκληρωτική καταστροφή ορισμένα νησιά της Τόνγκα, των οποίων οι κάτοικοι δεν επέστρεψαν ποτέ.
«Γνωρίζουμε περισσότερα για την επιφάνεια κάποιων άλλων πλανητών απ’ ό,τι για τον βυθό της Σαντορίνης», λέει χαρακτηριστικά η Isobel Yeo. Και αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται: για να αποκτήσουμε γνώση, να ενισχύσουμε την πρόληψη και τελικά, να διασφαλίσουμε την ασφάλεια ενός νησιού που αποτελεί παγκόσμιο κόσμημα.
