Τα Αρχαία Στάγειρα, γενέτειρα του πάνσοφου Αριστοτέλη, βρίσκονται νοτιοανατολικά του σημερινού οικισμού της Ολυμπιάδας. H Ολυμπιάδα κτίστηκε από πρόσφυγες που ήλθαν από την Αγία Κυριακή της Μ. Ασίας το 1923. Η ονομασία προϋπήρχε της εγκατάστασης των προσφύγων και σύμφωνα με τη παράδοση προήλθε από τη μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, την οποία λέγεται πως είχε εξορίσει εκεί ο βασιλιάς Κάσσανδρος.
Η πόλη των Σταγείρων ιδρύθηκε το 656/5 π.Χ. από Ίωνες που ήρθαν από το νησί της Άνδρου. Σε αυτούς προστέθηκαν αργότερα άποικοι από τη Χαλκίδα. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή μέχρι το 349 π.Χ., οπότε και κατά τη διάρκεια του Ολυνθιακού πολέμου καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Φίλιππο Β’. Ο ίδιος λίγα χρόνια αργότερα, κατόπιν παράκλησης του Σταγειρίτη Αριστοτέλη, την επανίδρυσε και εγκατέστησε εκεί όσους κατοίκους της είχαν σωθεί.
Η αρχαία πόλη εκτεινόταν πάνω στη χερσόνησο Λιοτόπι και καταλάμβανε δύο λόφους. Η πρώτη αποίκηση έγινε στο βόρειο λόφο, όπου σώζονται τρία Ιερά αφιερωμένα στους προστάτες της πόλης, στον «Δία Σωτήρα» και την «Αθηνά Σώτειρα», στην Άρτεμη και στη Δήμητρα. Τον 5ο αι. π.Χ. ο πληθυσμός των Σταγείρων αυξήθηκε και η πόλη επεκτάθηκε και στο νότιο λόφο. Τότε κατασκευάστηκε ισχυρός οχυρωματικός περίβολος, ένα από τα λίγα τόσο καλά σωζόμενα μνημεία οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στη Β. Ελλάδα. Ανάμεσα στους δύο λόφους, σε επίπεδη έκταση, βρισκόταν η αγορά και τα δημόσια κτίρια. Η πόλη εγκαταλείφθηκε τον 1ο αι. π.Χ. και δέκα αιώνες αργότερα πάνω στα αρχαϊκά ερείπια του βόρειου λόφου κτίστηκε ένα βυζαντινό φρούριο. Το σπουδαιότερο μνημείο της πόλης εντοπίστηκε στο βόρειο λόφο, σε σημείο με πανοραμική θέα. Πρόκειται για ένα πεταλόσχημο κτίσμα της ελληνιστικής περιόδου, το οποίο, όπως ανακοίνωσε το 2016 ο ανασκαφέας της περιοχής κ.Κωνσταντίνος Σισμανίδης, ταυτίζεται με τον τάφο-ηρώο του Αριστοτέλη. Μία ανακάλυψη που προκάλεσε το ενδιαφέρον των απανταχού Αριστοτελιστών.
Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε στα αρχαία Στάγειρα το 384 π.Χ. Πατέρας του ήταν ο Νικόμαχος, ιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Β’, παππού του Μ. Αλεξάνδρου. Από την ηλικία των 18 και για 20 χρόνια φοίτησε στην Ακαδημία του Πλάτωνα, στην Αθήνα. Στη συνέχεια δίδαξε στην Άσσο της Τρωάδας και στη Μυτιλήνη, ενώ το 343/2 π.Χ. ανέλαβε την εκπαίδευση του Μ. Αλεξάνδρου. Το 335 π.Χ. ίδρυσε στην Αθήνα τη σχολή του, το «Λύκειο». Στα χρόνια που ακολούθησαν συνέγραψε το μεγαλύτερο μέρος του κολοσσιαίου έργου του. Όμως, μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (το 323 π.Χ.), η αντι-μακεδονική παράταξη στράφηκε εναντίον του. Ο Αριστοτέλης τότε κατέφυγε στη Χαλκίδα, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα, σε ηλικία 63 ετών. Οι συμπατριώτες του μετέφεραν στα Στάγειρα την τέφρα του μέσα σε χάλκινη υδρία και την εναπόθεσαν σε τάφο-ηρώο, που ονόμασαν «Αριστοτέλειον». Έκτοτε οι συνελεύσεις των αρχόντων για σημαντικά θέματα γίνονταν εκεί, προκειμένου να εμπνέονται από το πνεύμα του.
Οι Σταγειρίτες θέσπισαν προς τιμή του ετήσια γιορτή, τα «Αριστοτέλεια». Σε μία προσπάθεια αναβίωσης της γιορτής αυτής, τα τελευταία 20 χρόνια η τοπική αυτοδιοίκηση διοργανώνει διάφορες καλλιτεχνικές και πνευματικές εκδηλώσεις σε όλο το Δήμο Αριστοτέλη.
Τα αρχαία Στάγειρα ήρθαν στο φως χάρη στη συστηματική έρευνα που πραγματοποίησε ο αρχαιολόγος κ. Κ. Σισμανίδης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμη το σύνολο των κτισμάτων της πόλης, ενώ τα νεκροταφεία αν και έχουν εντοπισθεί, δεν έχουν ερευνηθεί ανασκαφικά. Παράλληλα με την ανασκαφή, πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης του χώρου από την ΙΣΤ’ ΕΠΚΑ. Σήμερα, ένα μεγάλο τμήμα της πόλης έχει αναδειχθεί και είναι επισκέψιμο.
Τα αιτήματα του Δήμου Αριστοτέλη προς το Υπουργείο Πολιτισμού σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο των Σταγείρων είναι πολλά και σημαντικά. Το πρώτο αφορά τη λειτουργία των υποδομών (εκδοτήριο εισιτηρίων, χώρος πώλησης αναμνηστικών ειδών και χώροι υγιεινής), που υπάρχουν ήδη στο χώρο και οι οποίες θα εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Το δεύτερο και ιδιαίτερα επιτακτικό ζητούμενο είναι η επανεκκίνηση της ανασκαφικής έρευνας, ώστε να έρθουν στην επιφάνεια όλες οι πτυχές της ιστορικής αλήθειας και να προστεθούν νέοι «θησαυροί» στην ήδη πλούσια κληρονομιά του τόπου αυτού. Το τελευταίο και επίσης σπουδαίο αίτημα και βασική επιδίωξη μας είναι η ένταξη των αρχαίων Σταγείρων στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Η σημερινή Δημοτική Αρχή προέβη από τον Ιούνιο του 2018 σε μία καθοριστική κίνηση για την ανάδειξη της περιοχής. Υπέγραψε σύμφωνο συνεργασίας με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) για την ίδρυση του «Διεθνούς Πνευματικού Κέντρου Αρχαίων Σταγείρων: Ο Αριστοτέλης». Η προσπάθεια στηρίζεται από το «Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών- ΔΙΚΑΜ » του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που συντονίζει για λογαριασμό του Πανεπιστημίου τη προβολή του Αριστοτελικού έργου σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ένα φορέα με ιδιαίτερα σημαντική δράση όπως η υποβολή μαζί με το Δήμο Αριστοτέλη και το τοπικό παράρτημα της UNESCO του φακέλου που εγκρίθηκε για το παγκόσμιο έτος Αριστοτέλη υπό την αιγίδα της UNESCO, η διοργάνωση παγκόσμιου συνεδρίου Αριστοτελιστών και ανάλογες δράσεις διεθνούς εμβέλειας. Αρωγός στην όλη προσπάθεια είναι ο Σύλλογος «Αριστοτέλειος Πολιτεία» που συστάθηκε ειδικά για το σκοπό αυτό.
Το Κέντρο θα ανεγερθεί σε έκταση 300 στρ. πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο, μέσα στα όρια της Κοινότητας Ολυμπιάδας και θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων συνεδριακούς χώρους, ξενώνες, μουσείο και βιβλιοθήκη. Σκοπός του θα αποτελεί η μελέτη και η προβολή του αριστοτελικού έργου σε διεθνές επίπεδο. Στο εν λόγω σύμφωνο συνεργασίας προβλέπονται ακόμη η ανάπτυξη Συνεδριακού Τουρισμού, η δυνατότητα φιλοξενίας συνεδρίων που διοργανώνει το ΑΠΘ, η συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων σε πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις, η διοργάνωση Προγραμμάτων Διά Βίου Μάθησης, Διεθνών Θερινών Σχολείων και Δημοτικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου για όλες τις ηλικίες και τα επίπεδα μόρφωσης.
Τα Αρχαία Στάγειρα με το Διεθνές Πνευματικό Κέντρο Αρχαίων Σταγείρων, το Άλσος του Αριστοτέλη και το Πολυλειτουργικό Κέντρο Αριστοτελικής Εκπαίδευσης στη Στρατονίκη αποτελούν ένα δυναμικό τρίγωνο, που εντάσσεται στη ζώνη «Αριστοτέλεια Πολιτεία» του Επιχειρησιακού Σχεδίου του Δήμου Αριστοτέλη. Το Άλσος του Αριστοτέλη με τα Αρχαία Στάγειρα θα συνδέονται μέσα από μία μοναδική πιστοποιημένη και χαρτογραφημένη, περιπατητική διαδρομή, την οποία σχεδίασε η σημερινή Δημοτική Αρχή σε συνεργασία με τον Τουριστικό Οργανισμό Χαλκιδικής.
Δέσμευσή μου αποτελεί η καταβολή κάθε δυνατής προσπάθειας τόσο για την αποκάλυψη και προστασία του συνόλου του αρχαιολογικού χώρου των Σταγείρων, όσο και για την ταχύτερη κατασκευή και λειτουργία του Διεθνούς Πνευματικού Κέντρου Αρχαίων Σταγείρων. Οι κινήσεις αυτές θα συμβάλουν τα μέγιστα στην επιδίωξή μας να τοποθετηθεί ο τόπος μας στο διεθνές πολιτιστικό, επιστημονικό και εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Μέσα από την προσέλευση ποιοτικού συνεδριακού τουρισμού, φοιτητών από όλο το κόσμο, εκπαιδευτικών και ερευνητών, η τοπική οικονομία της Ολυμπιάδας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Δήμου μας, θα απογειωθεί και θα δημιουργηθούν εκατοντάδες νέες θέσεις εργασίας. Το όνομα και η ιστορία του Αριστοτέλη θα πρέπει να αποτελέσει το διαβατήριο για την προβολή της Ολυμπιάδας και εν γένει του Δήμου Αριστοτέλη σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αργύριος Σωτ. Τσακνής
Οικονομολόγος, ΑΜΙΑ, ΒΑ, MSc
Υποψήφιος Δήμαρχος Δήμου Αριστοτέλη
