Τριάντα εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον μεγάλο σεισμό, που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη.
Ήταν 20 Ιουνίου του 1978, λίγο μετά τις 23.00 όταν η πόλη σείστηκε από την μεγαλύτερη σεισμική δόνηση που είχε πλήξει μεγάλη πόλη στη σύγχρονη Ελλάδα.
Ο σεισμός είχε ένταση 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σημειώθηκε 20χλμ ανατολικά της Θεσσαλονίκης, μεταξύ της λίμνης Κορώνειας και Βόλβης, στο χωριό Στίβος και αποδείχθηκε φονικός.
Η διάρκεια του ήταν 10 δευτερόλεπτα. Είχε προηγηθεί μία σειρά προσεισμών με πιο ισχυρό εκείνον της 23ης Μαϊου, μεγέθους 5,3 Ρίχτερ.
Οι Θεσσαλονικείς πέρασαν το καλοκαίρι του 1978 σε δρόμους, πάρκα, πλατείες και καταυλισμούς.
Από το σεισμό έπεσε μόνο ένα κτίριο. Το οκταώροφο της πλατείας Ιπποδρομίου, το οποίο, πήρε μαζί του 29 ψυχές.
Νεκροί, καταστροφές, πανικός
Μέσα σε λίγα λεπτά στη Θεσσαλονίκη επικράτησε πανικός. Κυκλοφοριακό κομφούζιο, αδυναμία μετακίνησης ασθενοφόρων και πυροσβεστικής. Η πόλη έμεινε χωρίς επικοινωνίες και ΜΜΕ.
Το σοκ του σεισμού και ο φόβος για νέο ισχυρό μετασεισμό, έκανε τους Θεσσαλονικείς να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κατασκηνώσουν στην Πανεπιστημιούπολη, στην παραλία, στην Αριστοτέλους, ακόμη και εντός των ανακτόρων του Γαλερίου στην Ναυαρίνου.
Γρήγορα έκαναν την εμφάνιση τους φήμες για δήθεν μετασεισμούς καθώς για τον ρόλο της επικείμενης Πανσελήνου. Μάλιστα αυτές οι φήμες ανάγκασαν τον τότε πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή να περάσει το τριήμερο στη Θεσσαλονίκη για να κατευνάσει τους φόβους των πολιτών.
Κτίρια ράγισαν, τοίχοι κατέρρευσαν. Συνολικά 49 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 220 τραυματίστηκαν και περίπου 800.000 έμειναν άστεγοι.
Το μέγεθος της καταστροφής
Το κράτος γονάτισε εκείνο το βράδυ. Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης “Ξενοκράτης” έπεσε “στο κενό”, καθώς δεν υπήρχαν σωστικά συνεργεία, απουσίαζε σχέδιο δράσης για τη μετασεισμική αντιμετώπιση της κρίσης και το πιο σημαντικό δεν υπήρχε θεσμικό πλαίσιο, το οποίο θα παρείχε στην πολιτική ηγεσία και τις υπηρεσίες τη νομιμοποίηση για γρήγορη και αποτελεσματική δράση.
Εκτιμάται, ότι το κόστος αποκατάστασης των ζημιών ανήλθε σε 1 με 1,2 δισεκατομμύριο δραχμές.
Βάσει των στατιστικών ερευνών του Εργαστηρίου Σιδηροπαγούς Σκυροδέματος του ΑΠΘ και του ΥΑΣΒΕ από τον σεισμό προέκυψαν:
– Η κατάρρευση του κτιρίου στην πλατεία Ιπποδρομίου, όπου κατέληξαν οι 29 από τους συνολικά 49 νεκρούς
– Κόκκινα: Εντοπίστηκαν 3.170 κτίρια (4,5% του συνόλου της πόλης) με σοβαρές ή και επικίνδυνες βλάβες, τα οποία κρίθηκαν κατεδαφιστέα.
– Κίτρινα: Εντοπίστηκαν 13.918 (21% του συνόλου της πόλης) με μικρές ή μέσης κλίμακας βλάβες.
– Πράσινα: Το 75% των κτιρίων της πόλης, τα οποία δεν υπέστησαν κάποια βλάβη.
Παρότι οι ζημιές που προκλήθηκαν σε κτίρια αλλά και μνημεία στην πόλη ήταν σημαντικές, ένα μόνο κτίριο έπεσε, το οκταώροφο της πλατείας Ιπποδρομίου, το οποίο πήρε μαζί του 29 ψυχές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του δήμου Θεσσαλονίκης, το 74% των καταυλισμών ήταν από πολύτεκνες οικογένειες, ενώ το 7-8% αποτελούταν από ένα άτομο. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως το 60% των καταυλιζομένων προμηθεύονταν τρόφιμα από τον Δήμο και οι υπόλοιποι από τη Νομαρχία, είτε φρόντιζαν οι ίδιοι για την τροφή τους.
Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες όσων έζησαν το σεισμό
Η 20η Ιουνίου έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη όσων έζησαν το μεγάλο σεισμό του 1978. Όλοι θυμούνται με λεπτομέρειες εκείνη τη μαύρη μέρα για τη Θεσσαλονίκη.
“Ήμουν μικρό παιδί τότε. Μέναμε στην Καλαμαριά. Από τον φόβο μας κατασκηνώσαμε με την οικογένειά μου στην παραλία στη Νέα Κρήνη. Μέναμε σε αυτοσχέδια σκηνή για περισσότερο από έναν μήνα” θυμάται ο Γιώργος Ηλιάδης.
“Ο πατέρας μου ήταν τυχερός. Έφυγε μόλις 10 λεπτά πριν τον σεισμό. Έφτασε στο κρεοπωλείο μας την επόμενη μέρα έτσι ώστε να δει τί γίνεται και να αδειάσει τα πάντα από μέσα. Στο μαγαζί μας υπήρχαν μόνο μπάζα. Ήταν εδώ, όταν απεγκλώβιζαν τα πτώματα από την πολυκατοικία. Ήταν καλοκαίρι και σε συνδυασμό με την προχωρημένη σήψη τον σορών, δημιουργούσαν μία χαρακτηριστική μυρωδιά, η οποία δεν ξεχνιέται” τόνισε στο thestival.gr, η Μαρία Κωνσταντινίδου, κόρη του Νίκου Κωνσταντινίδη, ιδιοκτήτη του κρεοπωλείου στην πλατεία Ιπποδρομίου.
“Το μαγαζί λειτούργησε μετά από έξι μήνες, αλλά η ανησυχία και η αναστάτωση των κατοίκων υπήρχε ακόμη και μετά από έναν χρόνο. Από τον κράτος δεν λάβαμε, εν τέλη, ούτε δραχμή αποζημίωσης, για να αποκατασταθούν οι ζημιές” ανέφερε χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά ο Πονηρός Δημήτρης, κάτοικος Θεσσαλονίκης την μοιραία εκείνη ημέρα βρισκόταν στην Πτολεμαΐδα. “Έβλεπα το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου της Αργεντινής στην τηλεόραση και ξαφνικά νιώθουμε ένα δυνατό ταρακούνημα. Κόβεται η τηλεόραση και το τηλέφωνο. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τι είχε γίνει. Προσπαθούσα να επικοινωνήσω με τους γονείς μου στη Θεσσαλονίκη και δεν μπορούσα. Είχα αρχίσει να ανησυχώ. Το μάθαμε την επόμενη ημέρα. Τελικά γλιτώσαμε με μερικές ρωγμές”.
Τα αρνητικά και τα θετικά του μεγάλου σεισμού
Ο μεγάλος σεισμός στη Θεσσαλονίκη δημιούργησε τεράστια προβλήματα στην πόλη. Τόσο σε υλικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο. Ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ, Βασίλης Καρακώστας μίλησε στο thestival.gr, για τα αρνητικά αλλά και ορισμένα θετικά που άφησε πίσω του ο σεισμός.
“Προκάλεσε μεγάλη οικονομική ζημιά για την πόλη και τη χώρα. Αρκετά προβλήματα στους κατοίκους της πόλης αφού ήταν αναγκασμένοι να μένουν σε καταυλισμούς. Υπήρχαν συνέπειες όχι μόνο στη πόλη αλλά και στα χωριά. Ήταν ο πρώτος σεισμός που έπληξε μία σύγχρονη μεγάλη πόλη. Εκείνη την εποχή τίποτα δεν ήταν καλά οργανωμένο. Ακόμα και για να γίνουν επεμβάσεις στην πολυκατοικία που έπεσε , έγιναν με τελείως ερασιτεχνικό τρόπο”, τόνισε ο κ. Καρακώστας και πρόσθεσε:
“Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν ο σεισμός αυτός που έδωσε το έναυσμα, την δυνατότητα να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα το θέμα”.
Όπως είπε ο κ. Καρακώστας, όσον αφορά τη σεισμολογία μετά τη γέννηση του σεισμού εγκαταστάθηκε ένα σεισμολογικό δίκτυο στην πόλη , σε γύρω πόλεις και χωριά.
“Ήταν κάτι πολύ καινούργιο για την Ελλάδα. Ένας πολύ μοντέρνος για την εποχή τρόπος. Το αστεροσκοπείο Αθηνών δεν είχε τόσο ανεπτυγμένη τεχνολογία. Μπήκαν οι βάσεις της σεισμολογίας στη Θεσσαλονίκη αλλά έπαιξε όλη αυτή η εξέλιξη ένα σημαντικό ρολό στην εξέλιξη της σεισμολογίας στην Ελλάδα”.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Σεισμολογίας του ΑΠΘ, ο αντισεισμικός κανονισμός εκείνη την εποχή ήταν δεν ήταν αυτός που απαιτούσαν οι ανάγκες, καθώς υπήρχε αντισεισμικός κανονισμός από το 1950 και μέχρι το 1978 δεν υπήρχε καμιά βελτίωση.
“Σταδιακά ακολούθησαν πολλές αλλαγές βελτίωσης του αντισεισμικού κανονισμού που τον καθιστούν σύγχρονο”, τονίζει ο κ. Καρακώστας.
Αντέχει σήμερα η Θεσσαλονίκη ένα τέτοιο σεισμό;
Κάθε χρόνο τέτοια ημέρα η ερώτηση αυτή τίθεται σε όλου τους καθηγητές σεισμολογίας. Όπως τονίζει στο thestival.gr, ο Βασίλης Καρακώστας δεν είναι εύκολο να δώσει κανείς απάντηση, καθώς θα πρέπει να έχει λεπτομερή στοιχειά.
“Έγινε ένας καινούργιος αντισεισμικός κανονισμός. Θα περίμενε κανείς οι καινούργιες κατασκευές ότι θα ανταποκριθούν καλύτερα από τις παλιές. Παρόλα αυτά το πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης που υπήρχε το 1978 δεν άλλαξε. Το ίδιο παραμένει και σήμερα. Μπορεί να χτίστηκαν καινούργια κτίρια αλλά βασικά παραμένει το ίδιο. Με την έννοια αυτή δεν ξέρει κανένας πως μπορούν να συμπεριφερθούν τέτοιου είδους κατασκευές. Από την άλλη και το 1978 δεν είχαμε πολλές καταρρεύσεις. Άρα για να μπορέσει να προβλέψει κάνεις ποια θα είναι τα αποτελέσματα ενός σεισμού σήμερα στην πόλη θα πρέπει να έχει παρά πολλές λεπτομέρειες. Γενικότερα περιμένει κανείς να αποκριθεί η πόλη καλύτερα. Όμως είναι οι λεπτομέρειες που δεν μπορεί κάποιος να είναι σίγουρος στην εκτίμηση του χωρίς να έχει στοιχεία”, τόνισε ο κ. Καρακώστας, επισημαίνοντας πως πρέπει να υπάρξει μέριμνα για παλιές κατασκευές που αφορούν κτίρια όπως νοσοκομεία και σχολεία.
“Πρέπει να υπάρξει κάποια μέριμνα για παλιές κατασκευές κυρίως όταν αυτές αφορούν κτίρια μεγαλύτερης σημασίες όπως νοσοκομεία, σχολεία. Ένα νοσοκομείο θέλουμε να λειτουργεί μετά την εκκένωση ενός σεισμού. Τα σχολεία μας ενδιαφέρουν καθώς αν υπάρξει κάποιο σοβαρό πρόβλημα οι άμεσες συνέπειες θα είναι σε ένα παιδιά και πρέπει να είμαστε ευαίσθητοι. Αλλά και σε άλλα κτίρια θα πρέπει και γι αυτά να υπάρξει κάποια μέριμνα. Νομίζω σε αυτό το κομμάτι υπάρχει μια υστέρηση”, επισήμανε ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ.
Τέλος ο κ. Καρακώστας ανέφερε πως καθετί καινούργιο που γίνεται θα πρέπει να είναι σύμφωνο με την αντισεισμική νομοθεσία που υπάρχει σήμερα.
*Πηγή: thestival.gr
*Πηγή φωτογραφιών: Ινώ Ιωαννίδου, Λενιώ Μπαρτζιώκη «1978 : “Η πόλη μετά τον σεισμό : ο κόσμος των καταυλισμών” και εφημερίδα «Μακεδονία».
