Μια πόλη κρυμμένη και θαμμένη κάτω από το χώμα, τα Σιδηροκαύσια, γνωστά από τον 9ο αιώνα λόγω της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων τους, παρέμειναν σιωπηλά μέχρι το 1975, όταν άρχισαν να αποκαλύπτουν την ιστορία τους, και έως το 2010, όταν οι αρχαιολογικές έρευνες τα έφεραν ξανά στο φως.
Ο Στέλιος Γαλάνης, αρχιτέκτων – μηχανικός από την Εφορεία Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, μιλά στη Σουζάνα Καζάκα για την ιστορία της περιοχής και τις σύγχρονες ανασκαφικές εργασίες.
Σε όλα τα υψώματα δυτικά και βορειοδυτικά του σημερινού οικισμού των Σταγείρων, αναπτύσσεται το φρουριακό συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων, το οποίο περιλαμβάνει: Τμήματα της οχύρωσης, κυρίως πύργους. Ερείπια από οικίες και εργαστήρια, όπου γινόταν η εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων. Μεγάλες ποσότητες σκωρίας, απομεινάρια της μεταλλευτικής διαδικασίας.
Τα μεταλλεία των Σιδηροκαυσίων βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του σουλτάνου και αποτελούσαν, μαζί με τους γύρω οικισμούς, το “Κοινόν του Μαδεμίου”, που διοικείτο από τη Σύναξη (sabor) με πρόεδρο τον Knez. Αυτά τα χωριά, γνωστά ως Μαδεμοχώρια, αριθμούσαν 15 το 1806 και διοικούνταν από τον Μαδέμ-Αγά, ο οποίος είχε την ευθύνη συλλογής της ετήσιας εισφοράς προς την Υψηλή Πύλη.
Η ιστορία των Σιδηροκαυσίων αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χαλκιδικής και αποκαλύπτει τη διαχρονική σημασία της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή.
