Έφυγε σε ηλικία 100 χρόνων, την Κυριακή (29.12.2024), ο Τζίμι Κάρτερ, ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ.
Ο Τζίμι Κάρτερ, υπήρξε μεσολαβητής της ειρήνης στη Μέση Ανατολή, υποστηρικτής της παγκόσμιας υγείας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατά τη διάρκεια της πολιτικής θητείας του, πάλευε να ανορθώσει την οικονομία των ΗΠΑ.
Τα τελευταία χρόνια ο Κάρτερ αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας, όπως το μελάνωμα που είχε κάνει μεταστάσεις στο ήπαρ και τον εγκέφαλό του. Τον Φεβρουάριο του 2023 αποφάσισε να σταματήσει τις θεραπείες και να λαμβάνει μόνο παρηγορητική φροντίδα.
Η σύζυγός του, η Ρόζαλιν, πέθανε τον Νοέμβριο του 2023, σε ηλικία 96 ετών. Εκείνος έμοιαζε εύθραυστος όταν παραβρέθηκε στην κηδεία της, σε αναπηρικό αμαξίδιο.
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ζωής του, ήταν το 2002, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης, τη στιγμή που οι ΗΠΑ προετοιμάζονταν για πόλεμο στο Ιράκ.
Ο Δημοκρατικός πολιτικός εξελέγη 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ νικώντας, στις εκλογές του 1976, τον Ρεπουμπλικάνο υποψήφιο Τζέραλντ Φορντ. Παρέμεινε όμως στην προεδρία μόνο για μία θητεία (1977-81) αφού υπέστη βαριά ήττα στις επόμενες εκλογές από τον Ρεπουμπλικάνο πρώην ηθοποιό και κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Ρόναλντ Ρίγκαν.
Ο Κάρτερ έζησε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον πρόεδρο μετά τη λήξη της θητείας του. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν απέκτησε τη φήμη ότι ήταν καλύτερος πρώην πρόεδρος απ’ ότι ήταν ως πρόεδρος – κάτι που παραδεχόταν και ο ίδιος.
Φέτος, ο Τζίμι Κάρτερ κέρδισε τη 10η υποψηφιότητά του για Grammy στα 100 του χρόνια.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, ήταν υποψήφιος στην κατηγορία καλύτερη ηχογράφηση ηχητικού βιβλίου, αφήγησης και αφήγησης ιστοριών για τον δίσκο Last Sundays in the Plains: A Centennial Celebration.
Αυτή η υποψηφιότητα σηματοδότησε τη 10η υποψηφιότητά του.
Ο Κάρτερ έχει κερδίσει 3 Grammy, όλα στην κατηγορία του καλύτερου άλμπουμ αφήγησης. Σημείωσε νίκες για τα άλμπουμ Faith – A Journey For All (2018), A Full Life: Reflections at Ninety (2015) και Our Endangered Values (Οι απειλούμενες αξίες μας): America’s Moral Crisis (2005).
Ποιος ήταν ο Τζίμι Κάρτερ
Ο Τζίμι Κάρτερ γεννήθηκε την 1η Οκτωβρίου 1924 στη πόλη Plains της Τζόρτζια και μεγάλωσε στην κοντινή κοινότητα Archery.
Ο πατέρας του, Τζέιμς Ερλ Κάρτερ, ήταν αγρότης και επιχειρηματίας ενώ η μητέρα του, η Λίλιαν Γκόρντι Κάρτερ, ήταν νοσοκόμα.
Ο Τζίμι σπούδασε στο δημόσιο σχολείο του Plains, φοίτησε στο Georgia Southwestern College και στο Georgia Institute of Technology και έλαβε πτυχίο από τη Ναυτική Ακαδημία των ΗΠΑ το 1946.
Στο Πολεμικό Ναυτικό, έγινε υποβρύχιος και υπηρέτησε τόσο στον Ατλαντικό όσο και στον Ειρηνικό στόλο και κατάφερε να φτάσει στο βαθμό του υποπλοιάρχου.
Ο ναύαρχος Hyman Rickover, τον επέλεξε για το πρόγραμμα πυρηνικών υποβρυχίων και τοποθετήθηκε στο Schenectady της Νέας Υόρκης, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Union College στην τεχνολογία αντιδραστήρων και την πυρηνική φυσική και υπηρέτησε ως ανώτερος αξιωματικός του πληρώματος πριν από τον παροπλισμό του Seawolf, του δεύτερου πυρηνικού υποβρυχίου.
Στις 7 Ιουλίου 1946, παντρεύτηκε τη Rosalynn Smith από το Plains και μαζί απέκτησαν τρεις γιους και μία κόρη.
Ο Τζίμι Κάρτερ χαρακτήριζε τον γάμο του ως το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή του.
Το 1953, όταν ο πατέρας του πέθανε, ο Τζίμι Κάρτερ παραιτήθηκε από το ναυτικό του αξίωμα και επέστρεψε με την οικογένειά του στη Τζόρτζια.
Ανέλαβε τα αγροκτήματα Carter και μαζί με τη Rosalynn διατηρούσαν την Carter’s Warehouse, μία εταιρεία γενικής χρήσης σπόρων και γεωργικών εφοδίων στο Plains. Γρήγορα έγινε ηγέτης της κοινότητας, συμμετέχοντας σε νομαρχιακά συμβούλια που επέβλεπαν την εκπαίδευση, την αρχή του νοσοκομείου και τη βιβλιοθήκη.
Η μάχη στο πολιτικό προσκήνιο
Το αποκορύφωμα της μοναδικής θητείας του ήταν η υπογραφή, το 1978, των ειρηνευτικών συμφωνιών μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου, που έφεραν κάποια σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Όμως ταυτόχρονα σημαδεύτηκε από την ύφεση της οικονομίας, τη χαμηλή δημοτικότητα του ιδίου και την κρίση των ομήρων που κράτησε τις 444 τελευταίες ημέρες του στον Λευκό Οίκο.
Όταν ο Κάρτερ έφυγε από τον Λευκό Οίκο ήταν ιδιαίτερα αντιδημοφιλής στους Αμερικανούς, ωστόσο εργάστηκε δυναμικά επί δεκαετίες για ανθρωπιστικούς σκοπούς. Το 2002 τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για τις «άοκνες προσπάθειές του να βρει ειρηνικές λύσεις σε διεθνείς συγκρούσεις, να προωθήσει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και να δώσει ώθηση στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη».
Ο Κάρτερ, όντας κυβερνήτης της Τζόρτζια, ήταν το αουτσάιντερ όταν διεκδίκησε την προεδρία, σε μια περίοδο που η Αμερική συνερχόταν ακόμη από το σκάνδαλο του Γουότεργκεϊτ και την παραίτηση του Ρεπουμπλικάνου προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον. «Είμαι ο Τζίμι Κάρτερ και είμαι υποψήφιος για πρόεδρος. Δεν θα σας πω ποτέ ψέματα» υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους, με ένα πλατύ χαμόγελο.
Όταν του ζητήθηκε να αξιολογήσει την προεδρία του, σε ένα ντοκιμαντέρ του 1991, ο ίδιος είπε: «Η μεγαλύτερη αποτυχία που είχαμε ήταν η πολιτική. Ποτέ δεν μπόρεσα να πείσω τον αμερικανικό λαό ότι ήμουν ισχυρός ηγέτης».
Παρά τις δυσκολίες του κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Κάρτερ ήταν ασυναγώνιστος ως πρώην πρόεδρος. Κέρδισε την παγκόσμια αναγνώριση ως ακούραστος υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως η φωνή των αδικημένων, ως ηγέτης στη μάχη κατά της πείνας και της φτώχειας – έτσι κέρδισε και τον σεβασμό που του έλειπε στον Λευκό Οίκο.
Αγωνίστηκε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την επίλυση κρίσεων σε όλον τον κόσμο, από την Αιθιοπία και την Ερυθραία μέχρι τη Βοσνία και την Αϊτή. Το Κέντρο Κάρτερ της Ατλάντας έστελνε διεθνείς ομάδες παρατηρητών σε εκλογές παντού.
Από τα εφηβικά του χρόνια, ο Κάρτερ ήταν δάσκαλος στο κατηχητικό της Εκκλησίας των Βαπτιστών και μιλούσε ανοιχτά για τη θρησκευτική πίστη του και έφερε μια ισχυρή αίσθηση ηθικής στην προεδρία. Προσπάθησε επίσης να αποβάλει τη μεγαλοπρέπεια του αξιώματός του, όπως για παράδειγμα όταν περπάτησε, αντί να πάει με λιμουζίνα, στην ορκωμοσία του.
Η Μέση Ανατολή βρέθηκε στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής του. Η ειρηνευτική συμφωνία του 1979, που βασίστηκε στις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, τερμάτισε την εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Ο Κάρτερ έφερε τον τότε πρόεδρο της Αιγύπτου Ανουάρ Σαντάτ και τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μεναχέμ Μπεγκίν στο Κάμπ Ντέιβιντ, την προεδρική εξοχική κατοικία, για συνομιλίες. Αργότερα, όταν άρχισε να διαφαίνεται ότι οι συμφωνίες κατέρρεαν, έσωσε την κατάσταση πηγαίνοντας ο ίδιος στο Κάιρο και την Ιερουσαλήμ.
Με τη συμφωνία, το Ισραήλ αποχώρησε από τη χερσόνησο του Σινά και οι δύο χώρες σύναψαν διπλωματικές σχέσεις. Οι δύο ηγέτες τους τιμήθηκαν με το Νόμπελ Ειρήνης το 1978.
Μέχρι το 1980 ωστόσο, τα θέματα που κυριαρχούσαν ήταν οικονομικά: ο διψήφιος πληθωρισμός, τα επιτόκια που υπερέβαιναν το 20%, η τιμή του αερίου που ανέβαινε συνεχώς. Παράλληλα, η κρίση των ομήρων του Ιράν ήταν ντροπιαστική για την Αμερική. Τα προβλήματα αυτά αμαύρωσαν την προεδρία του Κάρτερ και υπονόμευσαν τις πιθανότητές του για μια δεύτερη θητεία.
Η κρίση των ομήρων
Στις 4 Νοεμβρίου 1979, ισλαμιστές φοιτητές, πιστοί στον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, εισέβαλαν στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη, έπιασαν ομήρους τους Αμερικανούς που βρίσκονταν εκεί και απαίτησαν την επιστροφή του σάχη Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί στη χώρα του, προκειμένου να δικαστεί. Ο σάχης νοσηλευόταν εκείνη την περίοδο στις ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί αρχικά στήριξαν τον Κάρτερ, όμως η προσπάθεια διάσωσης των ομήρων, τον Απρίλιο του 1980 κατέληξε στον θάνατο οκτώ Αμερικανών στρατιωτών. Η τελική ταπείνωση για τον 39ο πρόεδρο ήταν ότι το Ιράν απελευθέρωσε τους ομήρους λίγα λεπτά αφού ορκίστηκε νέος πρόεδρος ο Ρίγκαν, στις 20 Ιανουαρίου 1981.
Σε μια άλλη κρίση, ο Κάρτερ μποϊκοτάρισε τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, το 1980, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή της τότε ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Αδιαφορώντας για το μποϊκοτάζ, οι Σοβιετικοί παρέμειναν στο Αφγανιστάν επί μία δεκαετία.
Η «υπέροχη ζωή»
Η ανθρωπιστική του δράση φάνηκε καθαρά το 1972, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανέτρεψε τον νόμο περί θανατικής ποινής της Τζόρτζια. Ο Κάρτερ γρήγορα πρότεινε η πολιτειακή νομοθεσία να αντικαταστήσει τη θανατική ποινή με ισόβια φυλάκιση (μια επιλογή που προηγουμένως δεν υπήρχε)
Όταν το νομοθετικό σώμα της Τζόρτζια πέρασε ένα νόμο για τη θανατική ποινή, ο Κάρτερ, αν και εξέφρασε επιφυλάξεις για τη συνταγματικότητα του, υπέγραψε νέα νομοθεσία στις 28 Μαρτίου 1973 που επέτρεπε τη θανατική ποινή για τον φόνο, τον βιασμό και άλλα αδικήματα, και να εφαρμοσθούν δικαστικές διαδικασίες που συμμορφώνονταν με τις μόλις ανακοινωθείσες συνταγματικές απαιτήσεις.
Το 1976, το Ανώτατο Δικαστήριο υποστήριξε τη νέα εφαρμογή της θανατικής ποινής στη Τζόρτζια για το αδίκημα του φόνου.
Ο Κάρτερ ήταν συγγραφέας 32 βιβλίων, πολλά από τα οποία βρίσκονται πλέον σε αναθεωρημένες εκδόσεις: Γιατί όχι το καλύτερο; (1975, 1996), A Government as Good as Its People (1977, 1996), Keeping Faith: Απομνημονεύματα ενός προέδρου (1982, 1995), Διαπραγμάτευση: (1984, 2003), The Blood of Abraham: Insights into the Middle East (1985, 1993, 2007), και πολλά άλλα, με τελευταία τα The Craftsmanship of Jimmy Carter και το Faith: Carter: A Journey for All, το 2018.
Το 1982 έγινε διακεκριμένος καθηγητής του Πανεπιστημίου Emory στην Ατλάντα της Τζόρτζια και μαζί με τη Rosalynn Carter ίδρυσαν το The Carter Center. Το μη κομματικό και μη κερδοσκοπικό Κέντρο που ασχολείται με εθνικά και διεθνή θέματα δημόσιας πολιτικής.
Το προσωπικό και οι συνεργάτες του Κέντρου Κάρτερ συνεργάστηκαν με τον Πρόεδρο Κάρτερ σε προσπάθειες για την επίλυση συγκρούσεων, την προώθηση της δημοκρατίας, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την πρόληψη ασθενειών και άλλων δεινών. Το Κέντρο πρωτοστάτησε στη διεθνή προσπάθεια για την εξάλειψη της ασθένειας του σκουληκιού της Γουινέας, η οποία είναι έτοιμη να γίνει η δεύτερη ανθρώπινη ασθένεια στην ιστορία που θα εξαλειφθεί.
Ο Κάρτερ, κάθε φορά που μιλούσε για την πορεία του, ανέφερε πως «είχε μία υπέροχη ζωή».
«Είμαι έτοιμος για οτιδήποτε και ανυπομονώ για νέα περιπέτεια. Όλα είναι στα χέρια του Θεού, τον οποίο λατρεύω», είχε πει ο Κάρτερ.
