Πρωτοχρονιά: Τα παλαιότερα χρόνια η πρώτη μέρα του χρόνου ήταν καθοριστική για τη συνέχεια του αφού θεωρούσαν πως ότι καλό άσχημο σωστό ή λάθος γινόταν, θα επαναλαμβάνονταν όλη τη νέα χρονιά.
Αρκετές δοξασίες υπήρχαν για το πρωτοχρονιάτικο νερό. Στην Αθήνα, οι γυναίκες έριχναν στην αυλή τα ξημερώματα όσο περίσσευε τις προηγούμενες ημέρες ώστε να γεμίσουν τις στάμνες από τα πηγάδια ή τις κρήνες με το πρώτο νερό του έτους.
Στη συνέχεια “φίλευαν” τις πηγές με κάστανα, καρύδια ή πίττες που κατέληγαν στα παιδιά της γειτονιάς. Κατά την διάρκεια της τελετουργίας η νοικοκυρά δεν έπρεπε να μιλήσει σε κανέναν μέχρι να επιστρέψει σπίτι, όπου με το “αμίλητο νερό” έπλενε το πρόσωπό της και ράντιζε τους τοίχους του.
Στα χωριά άφηναν κεράσματα στη βρύση προς εξευμενισμό του ξωτικού ή της νεράιδας που βρισκόταν σε αυτή. Στη Ρούμελη, η νοικοκυρά σταύρωνε την πηγή με ένα νόμισμα, ζητώντας να τρέχουν τα λεφτά στο σπίτι όπως το νερό της βρύσης.
“Αι Βασίλη θαυματουργέ
προστάτη πρωταφέντη,
κάνε και τούτη τη χρονιά
το θάμα το μεγάλο
να τρέχει η βρυσούλα μας
χειμώνα – καλοκαίρι”
Ο σπιτονοικοκύρης και ο πρωτότοκος γιος όταν σηκώνονταν από το κρεβάτι το πρωί της Πρωτοχρονιάς, πατούσαν πάνω σε σίδερο ώστε να είναι σιδερένια όλη η οικογένεια. Οι γυναίκες δεν έπιαναν σαπούνι, ενώ οι ανύπανδρες κοπέλες πρωτόβγαιναν από το σπίτι κρατώντας ένα χρυσό νόμισμα, ώστε ο μελλοντικός σύζυγος να διέθετε χρυσή καρδιά και αντίστοιχης αξίας πορτοφόλι…
Κάποιες άλλες έβαζαν στο προσκέφαλο τους μια κέρινη μικρή μπάλα, στην οποία έγραφαν το όνομα του αγαπημένου τους προσέχοντας να μην σβηστεί μέχρι το πρωί γιατί τότε δεν θα καλοπαντρευόντουσαν.
Στην επιστροφή της οικογένειας από την εκκλησία, ο σύζυγος αφού έμπαινε πρώτος κρατώντας ένα εικόνισμα, στη συνέχεια έκανε ένα βήμα μπροστά -με το δεξί φυσικά- λέγοντας “μέσα καλό” και τρία βήματα πίσω λέγοντας “έξω κακό”. Όταν ξαναέμπαινε, έσπαγε το ρόδι για την καλοτυχία και ευμάρεια της οικογένειας.
Στη νησιωτική χώρα, μετά το σπάσιμο του ροδιού ακολουθούσε η ευχή “όπως χύνονται οι σπόροι του ροδιού, έτσι να χύνονται στο σπιτικό τα φλουριά και τα βενέτικα” (νομίσματα που έφερναν οι ναυτικοί από το εξωτερικό). Σε πολλές περιοχές της χώρας κρεμούσαν στη πόρτα αγριοκρέμμυδο ως σύμβολο αναγέννησης και υγείας, αφού αυτό συνεχίζει να βγάζει φύλλα και μετά την έξοδό του από το χώμα.
Εξίσου σημαντικό για την πορεία της χρονιάς ήταν, και παραμένει μέχρι σήμερα, το ποιος θα έκανε “ποδαρικό” στο σπίτι. Το πρόσωπο αυτό έπρεπε να ήταν καλόκαρδο και, κυρίως, καλότυχο, στοιχεία που συνήθως συγκέντρωναν συγγενικά πρόσωπα ή μικρά παιδιά, τα οποία ανταμειβόταν με τα καλύτερα κεράσματα ή και χρήματα για το καλό του έτους. Δείγμα καλοτυχίας αποτελούσε και η ελεημοσύνη στους ανήμπορους, με αποτέλεσμα πολλοί απόκληροι της ζωής να περιμένουν από τα ξημερώματα έξω από πλούσια σπίτια για να δεχθούν σίγουρη οικονομική βοήθεια.
Οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις της πρώτης ημέρας του έτους ήταν ατέλειωτες. Πολλοί απέφευγαν να κλάψουν ή να χάσουν κάτι γιατί αυτό θα τους ακολουθούσε όλο το έτος, άλλοι δεν έδιναν φωτιά, ή δεν έφτιαχναν καφέ γιατί αυτό θα σήμαινε πίκρα. Επίσης απέφευγαν να πληρώσουν χρέος ή να δανείσουν λεφτά. Κάποιοι προέβλεπαν το πώς θα είναι η νέα χρονιά στρέφοντας το κεφάλι τους προς τον ουρανό. Αν αυτός ήταν καθαρός ή είχε χιονίσει η χρονιά θα ήταν καθαρή και άσπρη.
Ο μουντός καιρός ή το μαύρο πουλί στον ουρανό ήταν αρνητικοί οιωνοί, ενώ αντίθετα μεγάλη καλοτυχία θεωρούνταν το πέταγμα περιστεριού μέσα στο σπίτι. Στις Κυκλάδες θεωρούσαν καλό οιωνό να φυσάει βοριάς την Πρωτοχρονιά. Με την βεβαιότητα ότι κανένας σας δεν θεωρεί τον εαυτό του προληπτικό, γιατί θεωρείται γρουσουζιά… θα ευχηθούμε σε όλους σας χρόνια πολλά και καλή χρονιά.
eleftherostypos
