Η Χαλκιδική το γιορτάζει το Πάσχα από νωρίς. Aπό την πρώτη μέρα του αλλά και μέρες μετά, με έθιμα που έχουν ρίζες στην Τουρκοκρατία, άλλα που είναι καθαρά Χριστιανικά και με αλλά που αφορούν ημέρες μνήμης και θυσίας του λαού της.
Πρώτη αρχίζει τη γιορτή η Αρναία, που στην κεντρική της πλατεία οι νέοι και οι νέες του χωριού υποδέχονται τους επισκέπτες αλλά και τους ντόπιους ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές και προσφέροντας κεράσματα, αυγά και πίτες με υλικά από τη Γή τους, δίνοντας έτσι τέλος στη νηστεία και στην κατάνυξη των ημερών του Άγιου Πάσχα.
Την αμέσως επόμενη ημέρα το έθιμο του κονταριού, ένα αυτοσχέδιο ζύγι στον πλάτανο που βρίσκεται στην πλατεία. Ένα έθιμο που έχει αστείο χαρακτήρα, “ποιος έφαγε περισσότερο” δίνοντας ένα αυγό κόκκινο και λουκούμι μπαίνεις στη σειρά για να ζυγιστείς και όποιος έχει τα περισσότερα κιλά πέρνει έπαθλο μια κατσαρόλα.
Στον Στανό το έθιμο της «Κούνιας» τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Σε μεγάλα δέντρα του χωριού μαζεύονταν παρέες αγοριών και κοριτσιών και έκαναν κούνιες. Όταν κουνιόταν το αγόρι ή το κορίτσι έλεγαν και το αντίστοιχο τραγούδι. Πάντα τελείωναν με την αναστάσιμη προσευχή.
ΌΤΑΝ ΑΝΕΒΑΙΝΕ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΕΛΕΓΑΝ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Στα ψηλά τα παραθύρια κόρη κάθεται
και γυαλί κρατεί στα χέρια και γυαλίζεται
και τα κάλια της λογιάζει.
Κάλια μου όμορφα, ποιος θα σας φιλάει το βράδυ τα μεσάνυχτα
Ο Γιάννης δεν είναι εδώ πάει για κρύο νερό
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος.
ΕΝΩ ΟΤΑΝ ΑΝΕΒΑΙΝΕ ΑΓΟΡΙ ΕΛΕΓΑΝ ΑΛΛΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Έναν τον έχει η μάνα του, έναν και χαϊδεμένο
και στο σχολειό τον έστελνε γράμματα για να μάθει.
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος.
Αφού κουνιόντουσαν άφηναν την ουρά του σχοινιού στο έδαφος και σχηματίζονταν κουλούρες. Ανάλογα με τους κύκλους που δημιουργούνταν έλεγαν ότι τόση θα είναι η αγάπη της μελλοντικής πεθεράς ή σε πόσα χρόνια θα παντρευτούν. Αυτό το έθιμο ήταν αφορμή να διασκεδάσουν οι νέοι και οι νέες εκείνης της εποχής. Επίσης το έθιμο είχε και θρησκευτικό περιεχόμενο δηλαδή το κατέβασμα της κούνιας συμβόλιζε τον ερχομό του Χριστού στη γη και το ανέβασμα την Ανάστασή Του.
Την τρίτη ημέρα, το έθιμο «Κούτσμανος», πρωί άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι μαζεύονται στην πλατεία της Αρναίας και με τραγούδια απομακρύνονται από το χωριό έως το ύψωμα του προφήτη Ηλία αφού τελούν τη θεία λειτουργία οι ένοπλοι άνδρες δοκιμάζουν τις ικανότητες τους στη σκοποβολή στόχος τα κόκκινα αυγά.
Ο «Κούτσμανος» αποτελούσε ένα υπέροχο τέχνασμα για να προετοιμάζονται οι Αρναιώτες στη χρήση των όπλων για το εν λόγω έθιμο άρχισε να εμφανίζεται στη περίοδο της Τουρκοκρατίας που οι σκλαβωμένοι Έλληνες δεν μπορούσαν ούτε να έχουν φανερά όπλα αλλά πόσο μάλλον να τα χειρίζονται το δικαίωμα το είχαν μόνο στις θρησκευτικές εορτές.
Ο Τούρκος επικεφαλής της Αρναίας, ονόματι ΚΟΥΤΣΜΑΝΟΥΣ, σεβόταν τις Ελληνικές Χριστιανικές παραδόσεις. Έπειτα από τους αγώνες σκοποβολής οι έφιπποι άνδρες κατηφόριζαν προς το άλσος της Αγίας Παρασκευής και εκεί έστηναν μεγάλο χορό για τον Κούτσμανου .
Την ίδια ημέρα την Τρίτη στην Ιερισσό τιμάται η μνήμη της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους το 1821 έσφαξαν 400 Ιερισσιώτες, δίνοντας την υπόσχεση της αμνηστίας τους συγκέντρωσαν πάνω στο μαύρο αλώνι σημερινή ονομασία και κάτω από τα γιαταγάνια τους έσφαξαν. Τ’ ακούς εσύ, τ’ ακούς εσύ, τ’ ακούς εσύ πρωτοσυρτή,
τ’ ακούς εσύ, πρωτοσυρτή κι εσύ, πρωτοκαγκελευτή
Κι εσύ πρωτοκαγκελευτή, για βεργολύγα το χορό,
για βεργολύγα το χορό, για βεργοκαγκελέψε τον,
για βεργοκαγκελέψε τον, να διώ ψηλές, να διώ λιγνές
Να διώ ψηλές, να διώ λιγνές, να διώ την κόρη π’ αγαπώ,
να διώ την κόρη π’ αγαπώ, το ποιος κρατεί το χέρι της,
Το ποιος κρατεί το χέρι της, το ποιος τον αρραβώνα της,
το ποιος τον αρραβώνα της, ένας εχθρός μου γείτονας,
ένας εχθρός μου γείτονας, ας το κρατεί κι ας χαίρεται,
ας το κρατεί κι ας χαίρεται, ως την απάνω Κυριακή,
ως την απάνω Κυριακή, ώσπου ν’ αραββωνιάσουμε.
(στίχοι από το τραγούδι που τραγουδούν στη αναπαράσταση του εθίμου)
Στην ίδια ημέρα στο άλλοτε χωριό των καπεταναίων το Παλαιοχώρι επί τουρκοκρατίας στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας διοργάνωναν αγώνες σκοποβολή ξεγελούσαν τον Μαντέμ Αγά και ετοιμάζονταν για την επανάσταση έπειτα κατέληγαν σε ένα μεγάλο πανηγύρι με μουσική και χορό, αυτό είναι το έθιμο «του Χαρ’κού τ’ αλώνι».
