Η όμορφη αρχόντισσα της Χαλκιδικής που δεν είναι άλλη από την Αρναία του δήμου Αριστοτέλη, όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος στις 27/12 τιμάει την μνήμη του Αρχιδιακόνου και Πρωτομάρτυρα Αγίου Στεφάνου.
Κλήρος και λαός τιμούν τον Άγιο τους και σπεύδουν στον ιστορικό ναό που φέρει το όνομα του Αγίου. Πρόκειται για έναν μοναδικό ναό στην Ελλάδα, που ενώ λειτουργεί κανονικά -εξυπηρετώντας τις ανάγκες των πιστών-, είναι κτισμένος επάνω σε σημαντικές αρχαιότητες ανεκτίμητης ιστορικής αξίας.
Στην γιορτή του Αγίου Στεφάνου μάλιστα, παραμονή και ανήμερα πολλοί είναι αυτοί που ταξιδεύουν από μακρυά για να παραστούν στον λαμπρό εορτασμό και να θαυμάσουν τον ξεχωριστό αυτό ναό που πανηγυρίζει αύριο στις 27 Δεκεμβρίου. 
Η ιστορία του Αγίου Στεφάνου και της ομώνυμης εκκλησίας
Ο Άγιος Στέφανος ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους μεταξύ των επτά διακόνων, που εξέλεξαν οι πρώτοι χριστιανοί για να επιστατούν στις κοινές τράπεζες των αδελφών, ώστε να μη γίνονται λάθη και τους χειροτόνησαν οι Άγιοι Απόστολοι. Αν και κουραστική η ευθύνη του επιστάτη για τόσους αδερφούς παρ’ όλα αυτά ο Στέφανος έβρισκε καιρό και δύναμη για να κηρύττει το Ευαγγέλιο του Χριστού. Και όπως αναφέρει η Αγία Γραφή: «Στέφανος πλήρης πίστεως καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ».(Πραξ. Αποστόλων, στ΄8-15, ζ΄1-60). Δηλαδή ο Στέφανος, που ήταν γεμάτος πίστη και χάρισμα ευγλωττίας δυνατό, έκανε μεταξύ του λαού μεγάλα θαύματα, που προκαλούσαν κατάπληξη και αποδείκνυαν την αλήθεια του χριστιανικού κηρύγματος.
Ο Στέφανος είχε αφιερώσει τη ζωή του στο κήρυγμα του ευαγγελικού λόγου και στη φιλανθρωπική δράση. Για τη προσφορά και τις αρετές του τιμήθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Με το χάρισμα αυτό θεράπευε ασθενείς και αποδείκνυε τη δύναμη του Χριστού. Με τη βαθιά θεολογική του κατάρτιση ανέτρεπε εύκολα τις κακοδοξίες των Ιουδαίων για το έργο του Χριστού, προκαλώντας την οργή και το φθόνο τους.
Οι Ιουδαίοι, όμως, καθώς ήταν προκατειλημμένοι, εξαπέλυσαν συκοφάντες ανάμεσα στο λαό, που διέδιδαν ότι άκουσαν το Στέφανο να βλαστημεί το Μωϋσή και το Θεό. Με αφορμή, λοιπόν, αυτές τις συκοφαντίες, που οι ίδιοι είχαν ενσπείρει, άρπαξαν με μίσος το Στέφανο και τον οδήγησαν μπροστά στο Συνέδριο, τάχα για να απολογηθεί. Η απολογία του Στεφάνου υπήρξε πρότυπο τόλμης και θάρρους. Χωρίς να φοβηθεί καθόλου, εξαπέλυσε λόγια – κεραυνούς εναντίον των Ιουδαίων. Και από υπόδικος, ορθώθηκε θυελλώδης ελεγκτής και κατήγορος. Τότε ακράτητοι από το μίσος οι Ιουδαίοι, τον έσυραν έξω από την πόλη, όπου τον θανάτωσαν με λιθοβολισμό. Εκεί φάνηκε και η μεγάλη συγχωρητικότητα του Στεφάνου προς τους εχθρούς του με τη φράση του, «Κύριε, μὴ στήσης αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην». Κύριε μη λογαριάσεις σ’ αυτούς την αμαρτία αυτή.
τορικό ναό, ο οποίος κατά τα βυζαντινά χρόνια ήταν μετόχι της Μονής Κωνσταμονίτου του Αγίου Ορους. Αργότερα, περίπου τον 16ο αιώνα, χτίζεται γύρω από την εκκλησία ο οικισμός της Λιαρίγκοβης, της σημερινής πόλης της Αρναίας. Ο Ναός του Αγίου Στεφάνου αποτελούσε το κέντρο του νέου οικισμού. Λόγω της αύξησης του πληθυσμού έγιναν και οι απαραίτητες εργασίες επέκτασής του. Από τον Ναό του Αγίου Στεφάνου πέρασε το 1775 για να διδάξει ο Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο ισαπόστολος και διδάσκαλος του υπόδουλου τότε γένους.
Οι ανάγκες του τόπου αυξάνονταν συνεχώς, με αποτέλεσμα ο ναός να χρήζει μεγαλύτερης επέκτασης, κάτι που τελικά έγινε το 1812, λίγο πριν από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης εναντίον του οθωμανικού ζυγού. Οι κάτοικοι της Χαλκιδικής αποφασίζουν και αυτοί να επαναστατήσουν, ωστόσο οι Οθωμανοί καταπνίγουν την εξέγερσή τους, προκαλώντας την ολοσχερή καταστροφή του Ναού του Αγίου Στεφάνου.
Η εκκλησία χτίζεται και πάλι μετά το 1830. Σαράντα χρόνια αργότερα, το 1870, δημιουργείται και το πανύψηλο καμπαναριό, που αποτελεί σήμα κατατεθέν της Αρναίας
πυρκαγιά του 2005 προκαλεί τεράστιες ζημιές και από τη μανία της δεν γλιτώνει ούτε το περικαλλές τέμπλο, το οποίο ήταν δωρεά της Μονής Κωνσταμονίτου, και φιλοξενούσε εικόνες από την εποχή του 1850.
Οι πληγές που προκάλεσαν στον ιστορικό ναό οι φλόγες ήταν πολλές και σοβαρές. Ωστόσο η κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας αλλά και όλων των Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Ελλάδος ήταν άμεση και συγκινητική. Με δωρεές και εισφορές και με τη συμβολή της τοπικής Εκκλησίας συγκεντρώθηκαν οι απαραίτητοι πόροι για τη συνολική αποκατάσταση του ναού. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η εκκλησία ήταν έτοιμη σε χρόνο- ρεκόρ, μέσα σε 16 μήνες!
Κατά τη διάρκεια των εργασιών αναδείχθηκε ένα μοναδικό κομμάτι όχι μόνο της εκκλησιαστικής αλλά και της τοπικής ιστορίας. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία εντόπισε και συντήρησε μια τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, που χρονολογείται γύρω στο 400 μ.Χ., έναν μικρό, μονόχωρο βυζαντινό ναό του 10ου-11ου αιώνα και ένα μεγάλο ορθογώνιο οικοδόμημα, χωρίς κόγχη, του 16ου-17ου αιώνα.
Βρέθηκαν, επίσης, 15 τάφοι που χρονικά ανάγονται από την παλαιοχριστιανική εποχή έως και τον 16ο αιώνα. Η αρχαιολογική σκαπάνη ανέδειξε και πολυάριθμα κινητά και ακίνητα ευρήματα, όπως πήλινα, μαρμάρινα, γυάλινα και μεταλλικά αντικείμενα, κονιάματα και τοιχογραφίες, όπως επίσης και πολλά νομίσματα και αντικείμενα λατρείας τα οποία χρονολογούνται από την παλαιοχριστιανική εποχή έως την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Στεφάνου στην Αρναία είναι ο μοναδικός του οποίου το δάπεδο σε πολλά σημεία έχει κατασκευαστεί από γυαλί, δίνοντας, έτσι, την ευκαιρία στον επισκέπτη- προσκυνητή να θαυμάσει ιδίοις όμμασι τα ευρήματα.
