Στην επανάσταση του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς και ο καπετάν Στάμος Χάψας προερχόμενοι από το Άγιο Όρος και τη Μονή Εσφιγμένουόπου είχαν κηρύξει την έναρξη της επανάστασης, στο Παλαιοχώρι και στα βουνά του Χολομώντα διαχωρίστηκαν σε δύο στρατιωτικά τμήματα (Ιούνιος). Το ένα κατευθύνθηκε προς την Νέα Απολλωνία (Εγρί Μπουτζάκ) και το άλλο προς τα Βασιλικά.
Το Παλαιοχώρι καταστράφηκε ολοσχερώς μετά την επικράτηση των Τούρκων και πιθανώς η ανάμνηση εκείνης της καταστροφής διατηρείται μέσα από την λαϊκή παράδοση στο έθιμο της Τρίτης μέρας του Πάσχα Του Χαρ’κού τ΄ Αλώνι.
Την 3η ημέρα του Πάσχα η θεία λειτουργία γινόταν στον κοιμητηριακό ναό του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Μετά τη θεία λειτουργία έκαναν περιφορά των εικόνων σε μεγάλη απόσταση μέχρι τα «Στριβάδια» όπου συναντούσαν τους Νεοχωρίτες, οι οποίοι έκαναν το ίδιο.
Τον καιρό της Τουρκοκρατίας αυτή η συνάντηση είχε ιδιαίτερη σημασία και ο λόγος που καθιερώθηκε ήταν ότι οι Τούρκοι άφηναν τους Έλληνες να γιορτάζουν το Πάσχα χωρίς επιτήρηση, θεωρώντας το καθαρά θρησκευτική γιορτή. Οι Έλληνες όμως το εκμεταλλεύονταν διαφορετικά. Κατέβαιναν οι καπεταναίοι απ΄τα βουνά με τα παλικάρια τους στον τόπο της συνάντησης και άρχιζε το γλέντι. Κατά τη διάρκεια της γιορτής γίνονταν διάφορα αγωνίσματα και κυρίως σκοποβολή. Έτσι έβρισκαν ευκαιρία να εξασκούνται οι νέοι, ώστε να είναι έτοιμοι για την επανάσταση. Επίσης με τη συνάντηση αυτή οι προύχοντες των δύο χωριών ενημέρωναν τους καπεταναίους για την κατάσταση που επικρατούσε στα χωριά τους.
Για την περίπτωση που δεν θα μπορούσαν να κατεβούν οι καπεταναίοι, όταν έκαναν την περιφορά στο βουνό, σε ορισμένα δένδρα είχαν κρυψώνες, που άφηναν μηνύματα γι αυτούς, όπως περνούσαν. Άλλος τρόπος να τους ειδοποιήσουν αν είχε Τούρκους στο χωριό ήταν οι ντουφεκιές. Το Πάσχα επέτρεπαν οι Τούρκοι στους Παλαιοχωρινούς να χρησιμοποιήσουν τουφέκια, έτσι άρχιζαν να πυροβολούν και ακούγοντάς τα οι καπεταναίοι στα βουνά καταλάβαιναν ότι κινδύνευαν αν κατέβαιναν στο χωριό.
Αφού τελείωνε το γλέντι οι κάτοικοι των δύο χωριών χώριζαν και γύριζαν πίσω.
Οι Παλαιοχωρινοί συνέχιζαν τις εκδηλώσεις και χόρευαν πίσω από την εκκλησία τραγουδώντας «του Χαρ’κού τ΄Αλώνι». Τα λόγια ήταν :
«Μεσ΄του Χαλκού τ΄αλώνι του μαρμάρινο,
παίζουν τη ΄μάδα, παίζουν γυιός κι βασιλιάς
παίζουν την ΄μάδα παίνεζουν γυιός κι βασιλιάς
κανείς και δεν την παίζει σαν τον κυρ΄ Γιαννή.
Ο ήλιος κι ο Γιαννάκης στοίχημα βάζουν
βάζουν στοίχημα, βάζουν στα κεφάλια τους
του ποιός θα πάει πρώτους στη μανούλα του.
Ου ήλιους πάει στη μάνα του κι βραδιάστηκι
κι ου Γιάννης εβραδιάστη στου μισό στρατί
πιρνούσαν οι διαβάτις κι τουν έκλιγαν
κι τα καλά κουρίτσια τουν μιργιουλουγούν
Γιάννη μ΄ δεν έχεις μάνα ούτι κι αδιρφή
ούτι καλή γυναίκα νάρθει να σι δεί
Του λόγου δεν τουν ίπι δεν τουν έσουσι
να κι η μανούλα πού ΄ρθε νά κι η αδιρφή
να κι η καλή γυναίκα πού ΄ρθε να τουν δεί
μι δυό πιδιά στα χέρια κι άλλου στην κοιλιά.
Δε σ΄έλιγα ιγώ Γιάννη μ΄ δε σι ουρμήνιυα
στους χίλιους να μην πάγεις κι στους ικατό
Δεν ήταν μάνα μ΄ χίλιοι ούδι ικατό
μον΄ ήταν τρεις χιλιάδις κι ούλου αρβανιτιά
είχαν κι τ΄άλουγά τους πιγνιδιάρικα
Στα μάρμαρα πατούσαν κι έβγαζαν νιρό
στους κάμπους πιρπατούσαν κι κουρνιάχτιζαν»
ακούστε το τραγούδι: https://soundcloud.com/fotini-michaleou/zpeggocy0rk4
Τραγουδώντας το τραγούδι αυτό τελείωνε η γιορτή και οι εκδηλώσεις της 3ης μέρας του Πάσχα.
Το έθιμο αυτό εξακολουθεί μέχρι σήμερα. Η περιφορά των εικόνων με τα λάβαρα (μπαριάκια) μπροστά, φθάνει μέχρι το ναό του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Ο κόσμος που ακολουθεί κόβει κλωνάρια από τα ανθισμένα δένδρα. Όταν επιστρέφουν στο ναό του Ταξιάρχη Μιχαήλ κατά την περιφορά γύρω από το ναό πετούν τα κλωνάρια πάνω στη σκεπή του ναού.
Μετά το τέλος της λειτουργίας στο “αλώνι” πίσω από το ναό χορεύουν “του Χαλκού τ΄αλώνι” τραγουδώντας το παραπάνω τραγούδι. Το έθιμο και το τραγούδι αναφέρεται συμβολικά στη σφαγή των χαλκιδικιωτών από τους Τούρκους στην Ιερισσό, όπου αναβιώνει αντίστοιχο έτοιμο.
πηγές:
http://paleohori-halkidiki.blogspot.gr/2008/05/blog-post_5703.html
https://el.wikipedia.org/
