Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου έρχεται να μας θυμίσει την ανάγκη να προστατέψουμε τον φυσικό χώρο που μας περιβάλλει, όπως ακριβώς προστατεύουμε το σπίτι μας. Να δώσουμε πνοή ζωής στη χλωρίδα και την πανίδα που διώκονται από τις βίαιες ανθρώπινες δραστηριότητες στον βωμό της ανάπτυξης και της οικονομικής ευμάρειας και να λάβουμε σοβαρά υπόψιν, ότι ο αέρας, το νερό, το πράσινο, τα ζώα και τα πτηνά, όπως και ο φυσικός πλούτος, δεν ανήκουν σε έναν, δεν ανήκουν σε κανέναν. Είναι όλων μας, και μάλιστα των επόμενων, πολύ περισσότερο από των νυν κατοίκων αυτού του πλανήτη.
Στη Χαλκιδική, το περιβάλλον ευνοεί τους κατοίκους του τόπου πολύ περισσότερο από όσο κατανοεί ο ανθρώπινος νους. Προικισμένη περιοχή με όλα τα αγαθά της φύσης. Θάλασσα, βουνά, δάση, νερά. Μπορεί όχι μεγάλα ποτάμια, αλλά επαρκείς χείμαρροι που αν τύγχαναν της δέουσας προστασίας θα ¨έδιναν¨ ανάλογα οφέλη.
Σημεία περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος
Μια μικρή ξενάγηση σε περιβαλλοντικές ομορφιές της Χαλκιδικής είναι αρκετή για πείσει τον αναγνώστη ότι ο νομός που «εισβάλλει» στη θάλασσα ως ξέχωρο κομμάτι της χώρας μας, είναι ευλογημένος και τυχερός.
Ξεκινώντας από τους υγρότοπους, τα στοιχεία που δίνει ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) για την περιοχή της Νέας Φώκαιας, μιλούν από μόνα τους.
Η προστατευόμενη περιοχή των υγροτόπων Νέας Φώκαιας, βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή της χερσονήσου της Κασσάνδρας και ειδικότερα στην τουριστική περιοχή της Σάνης. Αποτελείται από τα δύο σημαντικά παράκτια έλη Σταυρονικήτα και Γεράνι, ένα παράκτιο πευκόδασος ανάμεσα στη θάλασσα και τον υγρότοπο -το «Μεσονήσι»-, ενώ περιλαμβάνει ακόμη αμμοθίνες, καλαμώνες, θαμνώνες, κ.α.
Τα δύο έλη της Σάνης αποτελούν έναν σημαντικό περιφερειακό υγρότοπο της Βόρειας Ελλάδας. Ίσως να μην μπορεί να συγκριθεί με άλλα μεγάλα υγροτοπικά συστήματα, όπως αυτά της Σύμβασης Ραμσάρ, αλλά η σημασία του είναι μεγαλύτερη από πολλούς άλλους εφάμιλλου μεγέθους. Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ παρατηρήθηκε ανά τετραγωνικό μέτρο η μεγαλύτερη συγκέντρωση σε βιοποικιλότητα πουλιών στη χώρα: έχουν καταγραφεί 230 είδη πουλιών, τα μισά από τα είδη που απαντώνται σε όλη την Ελλάδα!
Μεταξύ των άλλων, στην περιοχή αναπαράγονται οκτώ είδη υδροβίων πουλιών -αριθμός υψηλός για το μέγεθος και την έκτασή της- με σημαντικότερα τη βαλτόπαπια (παγκοσμίως απειλούμενο είδος), το γκισάρι, τη βαρβάρα, τη φαλαρίδα και την πρασινοκέφαλη πάπια, αλλά και ερωδιοί, χουλιαρομύτες και ποταμογλάρονα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ιστορία της επιχείρησης αποξήρανσης των δύο υγροτόπων, με σκοπό η έκταση να μπορέσει να καλλιεργηθεί από τις Αγροτικές Φυλακές Κασσάνδρας. Το 1972 κατασκευάστηκαν δύο αντλιοστάσια, το ένα στη βορειοδυτική παραθαλάσσια πλευρά του έλους Γεράνι και το άλλο στο έλος Σταυρονικήτα. Ωστόσο, η έκταση δεν κατέστη εφικτό να καλλιεργηθεί, και ένας από τους λόγους ήταν ότι το έλος Σταυρονικήτα, παρά τα έργα που έγιναν, συγκέντρωνε περιοδικά νερό.
Τα αντλιοστάσια εγκαταλείφθηκαν και έτσι, το έλος Σταυρονικήτα άρχισε να πλημμυρίζει όλο το έτος και σταδιακά αναπτύχθηκε πλούσια βλάστηση (ιδιαίτερα καλαμώνες και αρμυρίκια), ενώ παράλληλα αυξήθηκε η βιοποικιλότητα σε έντομα, αμφίβια κ.λπ., τα οποία προσέλκυσαν μεγάλη ποικιλία πουλιών. Ξεκίνησαν να φωλιάζουν βαλτόπαπιες, χουλιαρομύτες, ερωδιοί και δημιουργήθηκε μία από τις μεγαλύτερες αποικίες καλαμοκανά στην Ελλάδα (με περίπου 100 ζευγάρια)!
Άλλη μια Λιμνοθάλασσα, αυτή του Αγίου Μάμα βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της χερσονήσου της Κασσάνδρας, κοντά στο ομώνυμο χωριό του Αγίου Μάμα. Είναι ένας μικρός αλλά σημαντικός παράκτιος υγρότοπος που αποτελείται από στάσιμα υφάλμυρα και αλμυρά νερά, στάσιμα γλυκά νερά, ξηρά πυριτικά λιβάδια, αλμυρά έλη, λιβάδια, αλλά και καλλιεργούμενη γη. Είναι μια περιοχή που κατακλύζεται περιοδικά με νερό, μικρού βάθους. Κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, κάποιες χρονιές, το νερό εξατμίζεται τελείως. Χαρακτηρίζεται ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και ένα μέρος του ως Καταφύγιο Αγρίας Ζωής.
Όπως αναφέρει ο Φορέας Διαχείρισης Θερμαϊκού Κόλπου, στον υγρότοπο παρατηρούνται αρκετοί τύποι βλάστησης σε σχέση με το μικρό του μέγεθος, όπως αμμοθινική, αλοφυτική, βλάστηση υγρών λιβαδιών και καλαμώνων. Μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και άμπωτης, η λιμνοθάλασσα χαρακτηρίζεται από μονοετή βλάστηση με κυρίαρχα είδη το κεφαλοθύμαρο Thymus capitatus, τον προστατευόμενο κρίνο της θάλασσας Pancratium maritimum, το σπάρτο Spartium junceum και το σκοβούρλο Holoschoenus vulgaris. Περιμετρικά του υγροτόπου υπάρχουν αροτριαίες καλλιέργειες.
Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης
Εκτός από τους υγροβιότοπους η Χαλκιδική διαθέτει και Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης. Σε αυτά περιλαμβάνονται μεμονωμένα δένδρα ή συστάδες δένδρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτισμική αξία. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν επίσης εκτάσεις με σπουδαίο οικολογικό, παλαιοντολογικό, γεωμορφολογικό ή άλλο ενδιαφέρον. Η θεσμοθέτησή τους υλοποιούνταν βάσει της Δασικής Νομοθεσίας. Με βάση το άρθρο 5 του Ν. 3937/2011, οι προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί που έχουν μνημειακό χαρακτήρα, χαρακτηρίζονται ειδικότερα ως διατηρητέα μνημεία της φύσης. Τέτοια στο νομό Χαλκιδικής είναι τα εξής:
- Το Πεύκο της Νικήτης Χαλκιδικής
- Ο Πλάτανος στον Γεροπλάτανο Χαλκιδικής (φωτογραφία επάνω)
- Ο Πλάτανος της Βάβδου
- Η φυσική λιμνοδεξαμενή «Μαυρόμπαρα» Πολυχρόνου (φωτογραφία κάτω)
Εξάλλου στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς σύμφωνα με τη Σύμβαση για την Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO, περιλαμβάνεται, για το φυσικό περιβάλλον και την πολιτισμική κληρονομιά του, το όρος Άθως. Η έκταση του όρους Άθω, αν και δεν ορίζεται, θεωρείται ότι αντιστοιχεί στη συνολική έκταση της χερσονήσου (33.700 εκτάρια).
Αυτά και πολλά άλλα συνθέτουν την εικόνα της Χαλκιδικής, σε ένα περιβάλλον, όχι μόνο τουριστικό, αλλά καθαρό, απαλλαγμένο από ρύπους, σκουπίδια, επιβαρύνσεις. Παραθέτουμε ένα μικρό δείγμα από όσα περιλαμβάνει η χλωρίδα και η πανίδα της Χαλκιδικής ως κομμάτι του φυσικού πλούτου της και με αφορμή την 5η Ιουνίου, ως ημέρα που τιμούμε το περιβάλλον.
