Ενδείξεις δραστηριότητας στο βόρειο τμήμα της καλδέρας της Σαντορίνης από τον Ιούλιο του 2024 και εδαφική παραμόρφωση που εξελίχθηκε έως και τα τέλη του έτους καταγράφουν τα πρώτα ευρήματα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), μέσω της χρήσης δορυφορικών δεδομένων ραντάρ COSMO-SkyMed, σε συνεργασία με την Ιταλική Διαστημική Υπηρεσία (ASI). Από τον Φεβρουάριο του 2025, τα ίδια δεδομένα κατέγραψαν πρόσθετη παραμόρφωση, η οποία σχετίζεται με την τεκτονικο-ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή της Ανύδρου.
Με στόχο την ενίσχυση της παρακολούθησης του ηφαιστείου της Σαντορίνης, το Εργαστήριο Παρατήρησης της Γης και Γεωχωρικών Εφαρμογών (EO.Lab) του ΑΠΘ και η ASI υπέγραψαν επιστημονική συμφωνία συνεργασίας στο πλαίσιο ερευνητικού έργου της ιταλικής υπηρεσίας. Η συνεργασία βασίζεται στην αξιοποίηση δεδομένων υψηλής ανάλυσης από τον αστερισμό δορυφόρων COSMO-SkyMed, προκειμένου να παρακολουθείται η εξέλιξη της εδαφικής παραμόρφωσης που σχετίζεται με τη μαγματική δραστηριότητα.
Η σημασία της συμφωνίας είναι καθοριστική, καθώς επιτρέπει τη συστηματική παρακολούθηση του ηφαιστείου για τουλάχιστον δύο χρόνια, μέσω τακτικής λήψης και ανάλυσης δορυφορικών εικόνων. Τα δεδομένα COSMO-SkyMed θα συμπληρώσουν τις τρέχουσες επιχειρησιακές παρατηρήσεις του ΑΠΘ και του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ), που ήδη χρησιμοποιούν τα ευρωπαϊκά δορυφορικά δεδομένα της αποστολής Copernicus Sentinel-1.
Η τεχνική της Συμβολομετρίας Ραντάρ (Interferometric SAR – InSAR), την οποία εφαρμόζει το ΑΠΘ, επιτρέπει την ακριβή ανίχνευση μικρομετακινήσεων του εδάφους. Η ASI συνεισφέρει με αρχειοθετημένες εικόνες και συντονισμό νέων λήψεων, ενώ η ερμηνεία των αποτελεσμάτων πραγματοποιείται από κοινού.
Τα αποτελέσματα κοινοποιούνται τόσο σε εθνικούς φορείς όσο και σε διεθνείς οργανισμούς, όπως η ομάδα εργασίας για τις καταστροφές του CEOS (CEOS WGDisasters), ενώ προβλέπονται και σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας της διεθνούς συνεργασίας στην πρόληψη και παρακολούθηση φυσικών κινδύνων, ιδιαίτερα σε περιοχές υψηλής γεωδυναμικής δραστηριότητας και τουριστικού ενδιαφέροντος, όπως η Σαντορίνη.
