Στη διαχείριση πέντε μεγάλων προκλήσεων θα κριθεί η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα επόμενα πέντε χρόνια, είπε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς μιλώντας σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σε εκδήλωση – συζήτηση με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα στην Εποχή των Πολυκρίσεων», που διοργάνωσε το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ιδρύματος.
«Η επιτυχία της Ευρώπης την επόμενη πενταετία θα κριθεί σε μια σειρά από …ματς. Σε μια σειρά από αγώνες, οι οποίοι θα δοθούν σε παγκόσμιο επίπεδο», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σχοινάς, επιχειρώντας μέσα από αθλητικούς όρους να εξηγήσει στους φοιτητές ότι πρόκειται για «ένα μουντιάλ, στο οποίο θα παίξει Ευρώπη και θα πρέπει να κινηθεί νικηφόρα σε πέντε αγώνες, όχι εύκολους, αλλά ντέρμπι απέναντι σε ισχυρούς αντιπάλους».
Τα πέντε «ντέρμπι»
Ο πρώτος αγώνας, όπως διευκρίνισε, αφορά το Clean tech, τις καθαρές τεχνολογίες. «Θα είναι ο κύριος μοχλός που θα κρίνει αν η Ευρώπη θα μείνει ανταγωνιστική ή όχι, η ικανότητά μας να μπορέσουμε ως Ευρώπη να προσελκύσουμε στην Ευρώπη τις νέες καθαρές τεχνολογίες που θα αποτελούν και τον κανόνα της βιομηχανικής επανάστασης στο μέλλον. Πρέπει να κινηθούμε ταχύτατα σε αυτό το πεδίο αν θέλουμε να έχουμε ένα βιομηχανικό ιστό στην Ευρώπη που θα κρατάει καίριους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας στα χέρια μας και θα δίνει ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους», εξήγησε, σημειώνοντας ότι «το παιχνίδι αυτό πρέπει να το κερδίσουμε ήδη με το ταμείο ανάκαμψης».
Το δεύτερο «παιχνίδι», σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορά τις πρώτες ύλες. «Οι πρώτες ύλες δεν παράγονται στην Ευρώπη», είπε, σημειώνοντας πάντως ότι «υπάρχει μια διπλή επιτυχία, πολύ πρόσφατη […] ένα σημαντικό κοίτασμα σπάνιων γαιών που βρέθηκε στη βόρεια Σουηδία, πρώτων υλών δηλαδή που είναι σε κρίσιμες εφαρμογές σε ευρωπαϊκά χέρια, και εδώ στη γειτονιά μας και οι φίλοι Σέρβοι ανακοίνωσαν ένα αντίστοιχο κοίτασμα λιθίου που έχει μεγάλη σχέση με τις μπαταρίες».
«Πρέπει οπωσδήποτε η Ευρώπη να έχει ισότιμη πρόσβαση στις πρώτες ύλες που παράγονται εκτός Ευρώπης. Αν δεν το κάνουμε αυτό, θα επιτρέψουμε κυρίως στους Κινέζους, οι οποίοι είναι ολοένα και περισσότερο παρόντες στην Αφρική και σε άλλες δυνάμεις, οι οποίες ολοένα και περισσότερο προσεγγίζουν κυβερνήσεις τρίτων χωρών που ελέγχουν τις πρώτες ύλες και κάνουν πράγματα που εμείς μέχρι στιγμής δεν μπορέσαμε. Πρέπει λοιπόν η πρόσβασή μας στις πρώτες ύλες να είναι καθοριστική, απόλυτη και αν χρειαστεί να επιβάλουμε και κάποιους περιορισμούς στη χρήση των προϊόντων που γίνονται με τις πρώτες ύλες που δεν έχουμε στην ευρωπαϊκή αγορά», υπογράμμισε ο κ. Σχοινάς.
Ο τρίτος «αγώνας» στον οποίο αναφέρθηκε αφορά την Τεχνητή νοημοσύνη. «Μιλάμε για μια νέα πραγματικότητα που βασίζεται εν πολλοίς στην αλγοριθμική λογική, η οποία μεγαλώνει, κατακτάει και κυριεύει ολοένα και περισσότερο ζωτικό χώρο στην οικονομία, στην κοινωνία […]Το πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα είναι διαχειρίσιμη στην Ευρώπη ως ένα εργαλείο καλού και όχι κακού είναι ένα μεγάλο ζητούμενο που θα πέσει πάνω στη γενιά σας», είπε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απευθυνόμενος στους φοιτητές. Σημείωσε ακόμη πως ήδη η ΕΕ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες και έχει υιοθετήσει κανόνες για την ψηφιακή διακυβέρνηση, και κώδικες συμπεριφοράς για τις πλατφόρμες. «Πιέζουμε όπως μπορούμε, αλλά πρέπει στην Ευρώπη η διαχείριση της τεχνητής νοημοσύνης να είναι ανθρωποκεντρική. Στην αρχή, στο τέλος αυτής της αλγοριθμικής λογικής πρέπει να υπάρχει άνθρωπος», τόνισε.
Ο τέταρτος «αγώνας» που πρέπει να κερδηθεί σύμφωνα με τον κ. Σχοινά αφορά τα μικροτσίπ. «Μέχρι πριν λίγα χρόνια το μονοπώλιο των μικροτσίπ το είχε μία μόνο χώρα, η Ταϊβάν. Όλοι εξαρτόμαστε από την Ταϊβάν [… ]Πρέπει στα μικροτσίπ να είναι πιο ανοιχτή η αγορά, η Ευρώπη πιο παρούσα. Έχουμε κάνει πολύ μεγάλες επενδύσεις γι’ αυτό. Και όντως έχουμε για πρώτη φορά δύο πολύ μεγάλα εργοστάσια παραγωγής ευρωπαϊκά, ένα στη Γερμανία και ένα στην Ολλανδία, τα οποία εντάσσονται στη λογική της Ευρώπης που στέκεται μόνη της στα πόδια της», σημείωσε.
Ο πέμπτος και τελευταίος αγώνας στον οποίο αναφέρθηκε ο κ. Σχοινάς αφορά τους ανθρώπους στην Ευρώπη. «Έχουμε ολοένα και λιγότερους ανθρώπους. Οι Ευρωπαίοι ήμασταν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στις αρχές αυτού του αιώνα είμαστε το 10%. Το 2050 θα είμαστε το 5%. Εκεί γύρω στο 2040 μόνο η Νιγηρία θα έχει περισσότερο πληθυσμό απ ότι όλη η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί […] Η Ευρώπη χρειάζεται κόσμο, ανθρώπους. Το καλό είναι ότι υπάρχει ενδιαφέρον ανθρώπων να έρθουν στην Ευρώπη, να ενταχθούν και να δουλέψουν μαζί μας. Αλλά παίζουμε με πολύ σκληρούς αντιπάλους σε αυτό το ματς. Ο Καναδάς, η Αμερική, η Αυστραλία και τελευταία η Σιγκαπούρη έχουν ήδη πολύ μεγάλα προγράμματα επιθετικά, οργανωμένης μετακίνησης εργατικού δυναμικού προς αυτές τις χώρες, ενώ εμείς ακόμα αγωνιζόμαστε να φτιάξουμε το πολιτικό momentum που θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε […] Θα χρειαστούμε ένα σύστημα οργανωμένης εργατικής κινητικότητας στην Ευρώπη, αλλιώς δεν θα τα καταφέρουμε», επισήμανε.
Ο απολογισμός και τα συμπεράσματα της πενταετίας από το 2019
Ο κ. Σχοινάς έκανε έναν συνοπτικό απολογισμό των σημαντικότερων παρεμβάσεων, που έγιναν την προηγούμενη πενταετία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στη θητεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των επιμέρους πρωτοβουλιών που σχετίζονται με το χαρτοφυλάκιο της δικής του αντιπροεδρίας για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας
«Κανένας δε μας είχε προετοιμάσει για αυτό που θα συνέβαινε στην Ευρώπη. Περάσαμε μόνο τρεις μήνες νηνεμίας από την 1η Δεκεμβρίου 2019 μέχρι τις αρχές Μαρτίου, που ήταν η πρώτη καραντίνα στην πανδημία. Τρεις μήνες νηνεμίας και 4,5 χρόνια κόλασης. Η πρώτη πανδημία που χτύπησε την ανθρωπότητα μετά το 1918. Ο πρώτος πόλεμος στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά το 1945. Μια σειρά εγκλωβισμένων υβριδικών απειλών στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης από αυταρχικούς ηγέτες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον ανθρώπινο πόνο και τους μετανάστες ως μοχλό πίεσης. Συνεχή συστηματικά κύματα παραπληροφόρησης, κυρίως στο διαδίκτυο, με οργανωμένες ιστορίες παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων που σκόπευαν στην καρδιά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Και φυσικά η έκρηξη στη Μέση Ανατολή και η εκτίναξη των τιμών ενέργειας, ο υψηλός πληθωρισμός, όλα αυτά ήταν πράγματα που δεν περιμέναμε και κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε», ανέφερε για τις προκλήσεις μέσα στις οποίες κλήθηκε να πορευτεί η Ευρώπη την προηγούμενη πενταετία.
«Κάνοντας όμως έναν πρώτο απολογισμό αυτής της πενταετίας φτάνω σε δύο βασικά συμπεράσματα. Το πρώτο ήταν ότι η Ευρώπη άντεξε. Η Ευρώπη κλονίστηκε, αλλά άντεξε. Δεν κατέρρευσε. Σχεδιάσαμε, υλοποιήσαμε και χρηματοδοτήσαμε το μεγαλύτερο εμβολιαστικό πρόγραμμα στην ιστορία της ιατρικής επιστήμης, που επέτρεψε σε όλους τους Ευρωπαίους, ανεξάρτητα της οικονομικής τους κατάστασης και του τόπου διαμονής τους, να εμβολιαστούν την ίδια στιγμή με ασφαλή εμβόλια. Σπάσαμε ένα ταμπού δεκαετιών με την ίδρυση του Ταμείου Ανάκαμψης, που βασίζεται για πρώτη φορά σε κοινό δανεισμό των κρατών μελών. Για πρώτη φορά αγοράσαμε με τα λεφτά του Ευρωπαίου φορολογούμενου όπλα και μια τρίτη χώρα, την Ουκρανία.
Για πρώτη φορά ενεργοποιήσαμε έναν μηχανισμό που μας επέτρεψε να δώσουμε προστασία ασύλου σε 6 εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες που έφυγαν να γλιτώσουν τα δεινά του πολέμου. Για πρώτη φορά φτιάξαμε ένα πιστοποιητικό κινητικότητας το οποίο επέτρεψε να πάρουμε τη ζωή μας πίσω και να γίνει και μάλιστα ένα διεθνές στάνταρντ που μιμήθηκαν 70 χώρες σε όλο τον κόσμο», είπε, εκτιμώντας ότι χωρίς αυτά τα βήματα η Ευρώπη σήμερα δεν θα ήταν αποδεκτή και θα ήταν ελλιποβαρής.
Ως δεύτερο συμπέρασμα ο κ. Σχοινάς ανέφερε ότι αυτή «η πενταετία σήμανε οριστικά τη λήξη της εποχής της αφέλειας για την Ευρώπη». «Στην Ευρώπη για δεκαετίες ζήσαμε μέσα σε ένα κλίμα αφέλειας, αθωότητας. Η τελευταία πενταετία μάλλον συνέτριψε όλες τις ευρωπαϊκές αυταπάτες […] γιατί όταν όλος ο πλανήτης έψαχνε να βρει μάσκες και αναπνευστήρες, πήγαμε στο τέλος της ουράς να αγοράσουμε όλους τους άλλους. Το πρώτο πράγμα που έκανε η Ρωσία εισβάλλοντας στην Ουκρανία είναι να εργαλειοποιήσει την ενέργεια εις βάρος της Ευρώπης, εις βάρος των Ευρωπαίων […]Το δεύτερο λοιπόν συμπέρασμα της πενταετίας είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να ενηλικιωθεί, να αφήσει πίσω της τα σύνδρομα παιδικής αφέλειας και αυτοθαυμασμού, να πιστέψει περισσότερο στον εαυτό της, να σταθεί μόνη της στα πόδια της, να περιορίσει τις εξαρτήσεις της», εξήγησε.
Το Μαυροβούνιο «φαβορί» για 28ο μέλος, προοδεύει η Αλβανία
Απαντώντας σε ερωτήματα που του έθεσαν οι φοιτητές ο κ. Σχοινάς αναφέρθηκε σε σειρά θεμάτων που σχετίζονται με τη στάση της ΕΕ στις πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, με το δημογραφικό το ενεργειακό, το ζητούμενο της σύγκλισης στον αμυντικό τομέα.
Σε ό,τι αφορά την προοπτική διεύρυνσης της ΕΕ είπε. «Έχουμε έξι χώρες στα Βαλκάνια και τρεις στη γεωπολιτική γραμμή αντιπαράθεσης Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία. Και οι εννιά χώρες θα μπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ειλημμένη απόφαση, δεν μπορεί η Ευρώπη να γυρίσει την πλάτη της σε αυτές τις κρίσιμες δύο περιοχές όπου εν πολλοίς παίζεται η επιρροή μας, είναι η γειτονιά μας, είναι άνθρωποι που προσβλέπουν στην Ευρώπη, με ισχυρές κοινότητες διασποράς στην Ευρώπη, με ολοένα και περισσότερη εναρμόνιση με τις κοινοτικές νομοθεσίες. Πιστεύω ότι το θέμα της Ουκρανίας, η ένταξή στην ΕΕ, θα είναι κομμάτι της όποιας λύσης εκεί. Πριν το 2030 ή εκεί γύρω θα έχουμε μία ίσως και δύο βαλκανικές εντάξεις», είπε.
Σημείωσε δε ότι θα είναι καλό για την Ευρώπη «να είμαστε 28 το 2028», εκτιμώντας «ότι το μεγαλύτερο φαβορί είναι το Μαυροβούνιο, μία μικρή χώρα που έχει κάνει πολύ μεγάλες προόδους». Αναφέρθηκε ακόμη στην πρόοδο των προσπαθειών που κάνει η Αλβανία, σημειώνοντας ότι «έχουμε πολύ μεγάλο συμφέρον ως Ελλάδα να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία της Αλβανίας γρήγορα, θα είναι πολύ σημαντικό να έχουμε την Αλβανία στην ΕΕ για πολλούς διαφορετικούς τρόπους, αλλά αυτό δε θα γίνει με εκπτώσεις», κάτι που όπως διευκρίνισε οι «Αλβανοί το έχουν καταλάβει» και εργάζονται εντατικά σε θέματα όπως η μάχη κατά της διαφθοράς.
Κλείνοντας την συζήτηση με τους φοιτητές ο κ. Σχοινάς επισήμανε: «Ζούμε σε μια εποχή με πολύ μεγάλη αβεβαιότητα και νομίζω ότι αυτά που έρχονται μπροστά μας είναι ακόμη πιο αβέβαια από αυτά που ζούμε τώρα. Όταν μπροστά στην αβεβαιότητα προβάλλει το ερώτημα το πώς θα διαχειριστούμε αυτή την αβεβαιότητα η ακλόνητη πεποίθησή μου είναι ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνο αν τη διαχειριστούμε συλλογικά, ευρωπαϊκά. Ειδικά μία χώρα όπως η Ελλάδα χρειάζεται την ευρωπαϊκή μόχλευση για να μπορέσει να ενισχύσει την επιρροή της. Σε συνθήκες σκότους και αβεβαιότητας ίσως τη χρειάζεται περισσότερο»
Τη συζήτηση συντόνισε η αν. Καθηγήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Ρεβέκκα Παιδή.
