Της Μορφούλας Ντέμπλα
Καμπύλες, η αέναη κίνηση, το χώμα που παίρνει οξυγόνο και η γη που δίνει ζωή. Στα χέρια της καλλιτέχνιδας, ένα τόσο δύσκολο υλικό όπως ο πηλός, ισορροπεί εντυπωσιακά και πλάθεται σε μεγάλες διαστάσεις, δημιουργώντας έργα τέχνης μοναδικά και σπάνια.
Σχήματα άσχημα, όμορφα, σε μορφές και σώματα, ασύγκριτα, με μέτρο ή χωρίς δεν έχει καμία σημασία, αφού σε όλα η Μαρία Παπανικολάου ξέρει να βάζει καλά την ψυχή της και να εκφράζεται, δίνοντας μία ξεχωριστή μορφή στο καθένα.
Η Μαρία Παπανικολάου κατάγεται από τη Συκιά Χαλκιδικής. Πήγε για σπούδασες στη σχολή κεραμικής στη Θεσσαλονίκη το 1997, ενώ από το δεύτερο έτος κιόλας δούλευε συστηματικά στο παραδοσιακό εργαστήρι κεραμικής του Σίμου και Βασίλη Βαρδαξή. Το 2000, όταν η ίδια αποφοίτησε επιστρέφει στο πολυαγαπημένο της χωριό τη Συκιά και δημιουργεί χωρίς δεύτερη σκέψη το δικό της εργαστήρι κεραμικής, ενώ προηγουμένως είχε αρνηθεί μια υποτροφία στην Ιταλία, λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Η καλλιτέχνιδα Παπανικολάου συνέχισε και αργότερα συμμετείχε και σε μαθήματα κεραμικής τεχνολογίας στην Αθήνα με έναν από τους σπουδαιότερους δασκάλους τον κ. Ταρκάση. Ως ανήσυχο πνεύμα μάλιστα η ίδια πήρε μέρος σε πάμπολλα σεμινάρια, τόσο στη Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, λαμβάνοντας σημαντικές διακρίσεις και επαίνους στον καλλιτεχνικό χώρο με σημαντικότερο το βραβείο πρωτιάς σε όλη την Ελλάδα επάνω στην κεραμική-γλυπτική το 2019. Οι εκθέσεις της από την άλλη είναι πολλές και όλες διαφορετικές, με πρωτότυπα έργα και διαφορετικές προσεγγίσεις.
Η Μαρία Παπανικολάου θυμάται σαν χθες το πρώτο της έργο, το οποίο το δημιούργησε στο χωριό της στη Συκιά όταν ακόμη ήταν 8 χρόνων: «Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά το πρώτο μου έργο. Ήμουν 8 χρόνων όταν μάζεψα πηλό από την Καραγκουνιά (περιοχή της Συκιάς) και έφτιαξα τα πρώτα μου μπολάκια τα οποία τα έψησα στο τζάκι. Από τότε και ύστερα όλο αυτό έγινε ανάγκη, ήταν κάτι που με οδηγούσε “τυφλά” εκεί, λες και ήξερα από τότε ότι εγώ θα ασχοληθώ με αυτό και θα αφιερώσω ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου επάνω στην κεραμική…».
Η διδασκαλία και η μετάδοση της αγάπης της για τον πηλό στα παιδιά κρατάει σίγουρα 15 χρόνια τώρα. Και όπως σημειώνει «κάλλιστα μπορούν αργότερα τα παιδιά να ασχοληθούν επαγγελματικά με την κεραμική, γιατί στο δικό μου εργαστήριο μαθαίνουν την κεραμική όπως πρέπει. Εδώ χρησιμοποιούμε δηλαδή πυροχρώματα, εμφιάλωση (γυάλωμα), ψησίματα. Όλα γίνονται όπως πρέπει να γίνουν, όπως συμβαίνει δηλαδή με όλες τις εφαρμοσμένες τέχνες ή χειροτεχνίες».
Σύμφωνα με την παραπάνω στο εργαστήρι της στη Συκιά φοιτούν παιδάκια από την πρώτη τάξη του δημοτικού, μαθαίνοντας την πηλοπλαστική και το χρώμα. Αντιλαμβάνονται δηλαδή πως γίνεται ένα κεραμικό διακοσμητικό αντικείμενο. Τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά αντιλαμβάνονται πως αυτό που φτιάχνουν είναι ένα αντικείμενο τέχνης και όχι απλά μία κατασκευή.
Από εκείνα τα χρόνια των σπουδών της η Μαρία Παπανικολάου κρατάει πολλά, με βασικότερο την ανάγκη δημιουργίας και την εξέλιξη της: «Έμαθα να μην εφησυχάζομαι. Αναζητώ πάντα κάτι νέο, κάτι που θα μου ιντριγκάρει την αντίληψη του πώς θα το κατασκευάσω, πώς θα είναι χρηστικό, αν θα λειτουργεί κ.λπ. Γι’αυτό πέρα από τις εκθέσεις, κατασκευάζω, δημιουργώ δικά μου εκθέματα τα οποία δίνω σε μαγαζιά. Είμαι και παιδί της παραγωγής δηλαδή, όπως ακριβώς μου μάθανε τότε στη σχολή, να δουλεύω σαν τεχνίτης αγγειοπλάστης και όχι μόνο σαν εικαστικός».
Η ίδια αναφέρει ότι η αγάπη της προς τον πηλό είναι διαρκής, είναι ένα πάθος που ξεκίνησε από την παιδική της ηλικία και συνεχίζει να εξελίσσεται: «Όπως προανέφερα ασχολήθηκα με το χώμα ήδη από το Δημοτικό. Είναι εντυπωσιακό θα έλεγα να έχεις ένα πάθος από νωρίς, διότι αναπόφευκτα αν το ακολουθήσεις, είναι σίγουρο πως κάπως θα τα καταφέρεις και σίγουρα θα είσαι πιο ευτυχισμένος. Ο πηλός με γοητεύει με όλες τις ιδιαιτερότητές του. Είναι ένα φυσικό και θερμό υλικό της γης και η πλαστικότητά του το καθιστά πολύ άμεσο, θα έλεγα ότι καταγράφει το συναίσθημα της στιγμής. Είναι ένα εργοθεραπευτικό υλικό», και παράλληλα τονίζει: «Όταν πιάνω τον πηλό στα χέρια μου δεν σκέφτομαι τι θα κάνω. Αυτό έρχεται μόνο του μέσα από την ανάγκη να εξωτερικεύσω αυτό που αισθάνομαι, να του δώσω μορφή και να το δω μπροστά στα μάτια μου»
Επηρεασμένη από τη φύση, από την παιδική της ηλικία, και από κάθε πιθαμή του χωριού της αναπλάθει τα έργα της, τα οποία όπως σημειώνει όμως έχουν μία τάση αλληγορίας: «Τα έργα μου είναι επηρεασμένα κυρίως από την παιδική μου ηλικία, την ενηλικίωση μου στο χωριό και την μαγευτική φύση που προσφέρει αυτός ο ευλογημένος τόπος. Πάντα όμως έχουν μία τάση αλληγορίας. Δηλαδή κάτι θέλουν να πουν, να φωνάξουν, να αφήσουν μια υπόνοια…».
Όσον αφορά την κεραμική ως επάγγελμα και τις δυσκολίες που κρύβει η Μαρία Παπανικολάου απαντά: «Είναι ένα δύσκολο επάγγελμα και ειδικά για μία γυναίκα. Σηκώνουμε βάρος, ζυμώνουμε τον πηλό, έχουμε να κάνουμε με καυσαέρια κ.τ.λ. Παρολ’αυτά η κεραμική σε ανταμείβει. Είναι θεραπεία και για εμένα αυτό λέει πολλά».
Για την εξέλιξη της, την ανοδική της πορεία και τα προσόντα της, η κα. Παπανικολάου υπογραμμίζει πως όλα αυτά αποκτήθηκαν με κόπο, συστηματική δουλειά και εγρήγορση: «Από την πρώτη μέρα που ασχολήθηκα με τον πηλό δεν εφησύχασα ούτε μία φορά. Δεν άφησα τίποτα στην τύχη του και ποτέ δεν εγκατέλειψα. Αντιθέτως δούλευα αρκετά, έψαχνα, ρίσκαρα, δοκίμαζα νέα πράγματα και βρισκόμουν σε εγρήγορση. Συμμετείχα και συμμετέχω σε σεμινάρια, σε εκθέσεις και γενικά σε οτιδήποτε θα έχει θετικό αντίκτυπο στη δουλειά μου. Για να πετύχεις θα πρέπει να μοχθήσεις, τίποτα δεν σου χαρίζεται και τίποτα δεν είναι τυχαίο».
Και καταλήγει: «Όταν δουλεύω, όταν πιάνω στα χέρια μου τον πηλό όλα ανατρέπονται. Οι σκέψεις σταματούν. Είμαι ξέρετε ένας άνθρωπος που δουλεύω πολύ με το συναίσθημα, δεν χρησιμοποιώ εγώ καλούπια. Κάθε πράγμα που φτιάχνω είναι μοναδικό και είναι εξολοκλήρου ζωγραφισμένο στο χέρι. Όταν μου έρχεται μια έμπνευση δεν την αναλύω, αφήνω τη δουλειά να με πάει και μέχρι τώρα ομολογώ ότι με πήγε εκεί που ήθελα. Στον μαγικό κόσμο της γης και του νερού που είναι η ουσία της ζωής. Της αληθινής ζωής. Με αυτά τα στοιχεία πορεύομαι και εγώ και πλάθω τον δικό μου κόσμο!».