Η Χαλκιδική γιορτάζει το Πάσχα με μοναδικό τρόπο, τιμώντας παραδόσεις που ξεκινούν από την πρώτη κιόλας μέρα της Ανάστασης και συνεχίζονται για αρκετές ημέρες. Πρόκειται για έθιμα με βαθιές ρίζες στην Τουρκοκρατία, στοιχεία της χριστιανικής πίστης, αλλά και μνήμες θυσίας και αντίστασης του λαού.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα είναι ο «Κούτσμανος», το οποίο τελείται την τρίτη ημέρα του Πάσχα στην Αρναία του δήμου Αριστοτέλη. Η ονομασία πιθανότατα προέρχεται από παραφθορά του ονόματος του Τούρκου Αγά Κοτσμάνλης, ο οποίος φέρεται να υπήρξε επικεφαλής της περιοχής κατά την Τουρκοκρατία. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κούτσμανους σεβόταν τις χριστιανικές συνήθειες των Ελλήνων, επιτρέποντάς τους να διατηρούν τα έθιμά τους.
Το πρωί της τρίτης μέρας, οι άνδρες του χωριού, ντυμένοι με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι, συγκεντρώνονται στην πλατεία της Αρναίας. Με τραγούδια και εορταστική διάθεση, πορεύονται προς το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, όπου τελείται πανηγυρική θεία λειτουργία με τη συμμετοχή ιερέων και των γυναικοπαίδων του χωριού. Στη συνέχεια, τα παλικάρια επιδεικνύουν τις ικανότητές τους στη σκοποβολή, (με μονόβολα φυσίγγια) χρησιμοποιώντας κόκκινα αυγά ως στόχο — μια αναφορά στο Πάσχα αλλά και ένα στοιχείο πρόκλησης και δεξιοτεχνίας. Μάλιστα, στο πεδίο βολής μπορούν να δοκιμάσουν την τύχη τους και οι επισκέπτες του εθίμου, ένας – ένας και με την τήρηση των κανόνων ασφαλείας.
«Δελεάζουμε τον κόσμο, έρχονται και δοκιμάζουν τις τεχνικές τους, κι αυτό αρέσει στους επισκέπτες μας», εξηγεί στο Xalkidikipolitiki ο πρόεδρος της Πολιτιστικής και Επιμορφωτικής Εταιρείας Αρναίας κ. Χρήστος Ζυγούρης.
Η σημασία του εθίμου δεν είναι μόνο θρησκευτική ή εορταστική. Στην ουσία του, ο «Κούτσμανος» αποτελούσε ένα έξυπνο τέχνασμα των Αρναιωτών για να διατηρούν την εξοικείωσή τους με τα όπλα σε μια εποχή που απαγορευόταν στους σκλαβωμένους Έλληνες ακόμα και να οπλοφορούν, πόσο μάλλον να εκπαιδεύονται στη χρήση όπλων, όπως μας λέει και ο κ. Ζυγούρης. Οι θρησκευτικές εορτές αποτελούσαν την μοναδική ευκαιρία για τέτοιου είδους «προπονήσεις» υπό το πρόσχημα του εθίμου.
Μετά τους αγώνες, οι έφιπποι άνδρες κατηφόριζαν προς το άλσος της Αγίας Παρασκευής, όπου το γλέντι συνεχιζόταν με χορό, τραγούδι, σκοποβολή και ιπποδρομίες, αποτίοντας τιμή και στον ίδιο τον Κούτσμανου για την ελευθερία που τους παρείχε.
Σουσσαρίτσα: Πετώντας κόκκινα αυγά
Το έθιμο κορυφώνεται με τη «Σουσσαρίτσα», έναν ιδιαίτερο διαγωνισμό όπου όλοι οι κάτοικοι, χωρισμένοι σε ηλικιακές ομάδες – πρωταγωνιστούν τα παιδιά – κρατούν κόκκινα αυγά και προσπαθούν να τα πετάξουν όσο πιο μακριά μπορούν, χωρίς αυτά να σπάσουν. Το παιχνίδι αυτό, πέρα από την ψυχαγωγία, λειτουργεί και ως συμβολισμός της επιμονής, της δύναμης και της ευελιξίας – χαρακτηριστικά απαραίτητα για έναν λαό που επιβίωσε μέσα σε συνθήκες σκλαβιάς και καταπίεσης.
Σύμφωνα με τον κ. Ζυγούρη, τα έθιμα στην Αρναία κυριαρχούν όλες τις μέρες του Πάσχα, ξεκινώντας από την Κυριακή, ανήμερα της μεγάλης θρησκευτικής γιορτής, που οι ντόπιοι στήνουν το «κιόσκι» και μοιράζουν στον κόσμο αυγά και τσουρέκια. «Όλα τα έθιμα προσελκύουν πλήθος επισκεπτών κι αυτό μας δίνει κουράγιο να συνεχίζουμε. Παίρνουμε δύναμη, τα αναβιώνουμε και τα μεταλαμπαδεύουμε στις επόμενες γενιές», λέει ο κ . Ζυγούρης και δηλώνει περήφανος που η Αρναία κάθε χρόνο έχει πιστούς επισκέπτες.
