Καταδικάστηκε η Ελλάδα από το Ευρωδικαστήριο, καθώς δεν έχει καταφέρει να κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς για τη χωροταξία στις ελληνικές θάλασσες. Η χώρα μας οδηγήθηκε από την Κομισιόν στο «σκαμνί» του Ευρωδικαστηρίου, το οποίο με μια απόφαση-καταπέλτη (27 Φεβρουαρίου 2025) καταρρίπτει όλα τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς για τους λόγους που, εδώ και 11 χρόνια, δεν έχει ακόμη βρει τον τρόπο να ρυθμίσει τις θαλάσσιες δραστηριότητες σε Αιγαίο, Ιόνιο και στα πελάγη της νότιας Κρήτης.
Από το εδώλιο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης η Ελλάδα πρόβαλε, ωστόσο, ότι ήταν αντικειμενικώς αδύνατον να τηρήσει την υποχρέωση κατάρτισης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού έως την καταληκτική ημερομηνία της 31ης Μαρτίου 2021 λόγω των διαπραγματεύσεων με την Αίγυπτο, που κατέληξαν στη συμφωνία της 6ης Αυγούστου 2020, για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, όμως, το ελληνικό κράτος δεν απέδειξε ότι στα δύο έτη και δέκα μήνες μετά τη σύναψη της διμερούς συμφωνίας τελούσε σε αντικειμενική αδυναμία να καταρτίσει τα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια.
Επιπλέον, οι ανώτατοι δικαστές έκριναν ότι οι υποχρεώσεις κατάρτισής τους «δεν μπορούν να εξαρτώνται από την ύπαρξη συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών», ούτε να αναστέλλονται επ’ αόριστον σε περίπτωση που δεν υφίσταται συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τρίτο κράτος.
H δυνατότητα επικαιροποίησης
Εξάλλου, σύμφωνα με το Δικαστήριο, κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να επικαιροποιεί τα σχέδια που έχει διαβιβάσει στην Κομισιόν «μεταγενεστέρως, ανάλογα με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών της». Αλλωστε, η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές μιας χώρας αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές δραστηριότητες στη θάλασσα.
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει στο «Βήμα» αρμόδια κυβερνητική πηγή, οι βασικοί λόγοι της καθυστέρησης είναι διαφορετικοί και δεν έχουν σχέση ούτε με την ολιγωρία της διοίκησης ούτε με τη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου, αλλά «ακουμπούν» στην ευρύτερη γεωπολιτική ανησυχία που έχει να κάνει με την πιθανότητα η Τουρκία να αντιδράσει, όπως είχε συμβεί τον περασμένο Απρίλιο, όταν η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο μεγάλων εθνικών θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και στο Ιόνιο.
Ωστόσο, παρά τις απειλές της τουρκικής πλευράς, σε λιγότερο από έναν χρόνο έχει ήδη συνταχθεί η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για το θαλάσσιο πάρκο Νοτίου Αιγαίου, η οποία, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) Πέτρο Βαρελίδη, θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το επόμενο διάστημα, καθώς και το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για τη θέσπισή του.
Οσον αφορά την κατάρτιση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού όμως, αν και «υπηρεσιακώς το έργο έχει ολοκληρωθεί», όπως αναφέρει στέλεχος του ΥΠΕΝ, «αναμένουμε το πράσινο φως από το υπουργείο Εξωτερικών. Μόλις το πάρουμε, θα μπορούσαμε την επόμενη μέρα να το προχωρήσουμε. Ωστόσο τα πράγματα είναι περίπλοκα» σημειώνει, επισημαίνοντας ότι το έργο αφορά τη χωροταξία στα εθνικά ύδατα και όχι στα διεθνή.
«Ολοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν διάφοροι γεωπολιτικοί λόγοι για τους οποίους δυσκολευόμαστε να εφαρμόσουμε εργαλεία σχεδιασμού στις ελληνικές θάλασσες – υπάρχει το ζήτημα με την οριοθέτηση των χωρικών μας υδάτων και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο που παραπέμπεται στη διαρκή διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Εχουμε όμως και μια πλήρη πολιτική αδράνεια να κάνουμε ακόμη και το πρώτο βήμα, να σχεδιάσουμε» επισημαίνει ο υπεύθυνος πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον του WWF και γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων – Χωροτακτών Γιώργος Μελισσουργός.
Και εξηγεί: «Πρέπει να θεσμοθετήσουμε μια εθνική χωρική στρατηγική για τον θαλάσσιο χώρο και τέσσερα χωροταξικά σχέδια για τις θάλασσές μας – Βόρειο και Νότιο Αιγαίο, Ιόνιο και οι νότιες θάλασσες της Κρήτης. Η μελέτη για την εθνική στρατηγική ολοκληρώθηκε και ετέθη σε διαβούλευση το 2022, το οποίο ήταν ένα γενικόλογο κείμενο που δεν έδινε κατευθύνσεις για τα προβλήματα που αναγνώριζε. Αλλά ακόμη κι αυτό δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το υπουργείο. Οσο για τα τέσσερα εθνικά στρατηγικά σχέδια, έχουν γίνει διάφορα ερευνητικά προγράμματα, από άποψη επιστημονική – τεχνική υπάρχει μια ετοιμότητα, που όμως δεν έχει μεταφραστεί σε σχεδιασμό».
Εκτός από την Ελλάδα, Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δεν έχει ούτε η Ιταλία ούτε η Κροατία (συνολικά 22 παράκτιες χώρες έχουν την υποχρέωση). Η σχετική οδηγία 2014/89/ΕΕ, στη θέσπιση της οποίας κεντρικό ρόλο είχε παίξει η τότε ελληνίδα επίτροπος Μαρία Δαμανάκη, έχει ως στόχο τον προσδιορισμό δραστηριοτήτων και χρήσεων (σημερινών και μελλοντικών) στα θαλάσσια ύδατα βάζοντας… τάξη και προσδιορίζοντας τις θαλάσσιες οδούς, τις προστατευόμενες περιοχές, τις περιοχές για αλιεία και υδατοκαλλιέργειες, για εκμετάλλευση – εξόρυξη υδρογονανθράκων, εγκαταστάσεις υπεράκτιων αιολικών πάρκων, υποθαλάσσιους αγωγούς και καλώδια, λιμενικές εγκαταστάσεις κ.λπ.
«Μια ντροπιαστική απόφαση για τη χώρα»
«Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι ένα στοιχειώδες εργαλείο, όχι μόνο για τη σωστή οργάνωση και χωροθέτηση των τόσων οικονομικών δραστηριοτήτων που εξελίσσονται στη θάλασσα, αλλά προφανώς και για την προστασία του πολύτιμου αυτού φυσικού πόρου. Για μια χώρα σαν τη δική μας που ταυτίζεται με το θαλάσσιο στοιχείο, η καταδικαστική αυτή απόφαση είναι όχι απλώς απογοητευτική αλλά και ντροπιαστική» αναφέρει ο διευθυντής του WWF Ελλάς Δημήτρης Καραβέλλας.
Και προσθέτει: «Ενδεκα χρόνια μετά τη θέσπιση της σχετικής οδηγίας, η χώρα σφυρίζει ακόμη αδιάφορα, ενώ επικαλείται διάφορες αβάσιμες δικαιολογίες σε κάθε σχετική υπενθύμιση για το θέμα. Τελικά, όποιον τομέα κι αν πιάσει κανείς, θα κάνει την ίδια λυπηρή διαπίστωση – το κράτος έχει σοβαρή αλλεργία στον σχεδιασμό».
Σε κάθε περίπτωση, το διακύβευμα δεν είναι ότι η Ελλάδα εκτίθεται θεσμικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου, αλλά ότι δεν αξιοποιείται ένα σημαντικό εργαλείο για την προστασία των ελληνικών θαλασσών και όσων δραστηριοποιούνται σε αυτές απέναντι σε ολοένα αυξανόμενες απειλές.
Πάντως, η χώρα μας σε επιστολή της προς την Κομισιόν είχε επικαλεστεί διάφορους παράγοντες για την καθυστέρηση στην υλοποίηση του σχεδιασμού, όπως την πολυπλοκότητα του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου, τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, την εκτεταμένη ακτογραμμή και την πολυνησιωτικότητα, καθώς και τις γεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Ανατολική Μεσόγειο, και επισήμανε ότι χρειάζεται τρία περίπου έτη για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, ήτοι έως το 2027.
tovima.gr
