«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου στη θάλασσα, μια φορά είχα συναντήσει έναν ιππόκαμπο και αυτό όταν ήμουν πολύ μικρός. Το θυμάμαι ακόμα όμως. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Πέρασαν παραπάνω από είκοσι πέντε χρόνια για να τους συναντήσω ξανά, το Νοέμβριο του 2007, σε βάθος 10 μέτρων στη παραλία του Στρατωνίου στην Χαλκιδική…»
«Θεωρούμε πως το φαινόμενο της μόνιμης παρουσίας των ιππόκαμπων στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή, είναι ένα μοναδικό γεγονός στην ελληνική επικράτεια και είναι αρκετά πιθανών να εκτείνεται και πέρα από αυτήν»
Από το 2007, μια μικρή στην αρχή παρέα ανθρώπων, ξεκίνησε με αυξανομένη συχνότητα να παρακολουθεί τους ιππόκαμπους που ζουν στο Στρατώνι. Κάθε χρόνο η παρέα αυτή μεγάλωνε, κάθε φορά με περισσότερα μέσα και πόρους, κάθε χρόνο όλο και πιο κοντά τους, ώσπου συνειδητοποιήσαμε τελικά πως σήμερα απομένουν μόνο μερικές δεκάδες.
Ένας πυρήνας μερικών ιππόκαμπων, να βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε μια μοναδική, μικρή, θαλάσσια περιοχή. Για το σπάνιο αυτό φαινόμενο και τη μοναδική ομορφιά που προσδίδει στις θάλασσές μας, μιλά στο Xalkidikipolitiki και τη Σουζάνα Καζάκα ο Κώστας Κατσιούλης, μέλος του ΔΣ του “Ιππόκαμπος Ενάλιο Ινστιτούτο”.
Το Ιππόκαμπος Ενάλιο Ινστιτούτο ιδρύθηκε το 2018 ενώ προηγήθηκαν πολλές ενέργειες που κυριολεκτικά ξεκίνησαν από μια σειρά τυχαίων γεγονότων. Το 2007, καταδυτικό κλιμάκιο της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων, βρέθηκε στο Στρατώνι με σκοπό υποβρύχια επιθεώρηση για το έργο επέκτασης του λιμένα του Μεταλλείου. Με την ολοκλήρωση της δουλειάς οι δύτες αποφάσισαν να συνεχίσουν την υποβρύχια εξερεύνηση και να εξέλθουν από τη θάλασσα μετά το ρέμα της «Αργυρώς». Κι εκεί είδαν τους ιππόκαμπους! Προς μεγάλη έκπληξη όλων!
Έκτοτε ξεκίνησαν έρευνες, δράσεις, πρωτοβουλίες, που έφεραν την επιστημονική κοινότητα στο Στρατώνι για να μελετηθεί το φαινόμενο αυτό.
Σπανιότητα – Διεθνής Οργανισμός για τα απειλούμενα είδη
Ο ιππόκαμπος είναι στη κόκκινη λίστα του Διεθνούς Οργανισμού International Union for Conservation of Nature για τα απειλούμενα είδη (IUCN Red List of Threatened Species) και από το 1996, είχαν χαρακτηριστεί ως «τρωτά» (VU-vulnerable) είδη. Από το 2003 έως σήμερα χαρακτηρίζονται ως είδη που δεν έχουν επαρκώς καταγραφεί (DD-data deficient) και γι’ αυτό εν δυνάμει είναι απειλούμενα προς εξαφάνιση.
2007-2018 Παρακολούθηση- Καταδύσεις
Η θεομηνία του 2010, που έπληξε το χωριό του Στρατωνίου και το ρέμα οδήγησε χιλιάδες κυβικά ιζήματος στο παράλιο Στρατώνι είχε ως αποτέλεσμα να πλήξει σημαντικά τον πληθυσμό των ιππόκαμπων αλλά και να θάψει με λάσπη όλο το οικοσύστημα του πυθμένα. Δυστυχώς, μετά από αυτό ο πληθυσμός των ιππόκαμπων μειώθηκε σημαντικά αριθμώντας σήμερα μόλις μερικές δεκάδες.
Έρευνα και Μελέτη
Το γεγονός ότι οι ιππόκαμποι συναντώνται ΠΑΝΤΑ στη συγκεκριμένη περιοχή είναι μια εξαιρετικά μοναδική περίπτωση και δημιουργεί πολλά ερωτήματα. Το ινστιτούτο θέλει να εντάξει στο ερευνητικό του πρόγραμμα, τη μελέτη και την παρακολούθηση του ιππόκαμπου, μελετώντας την πιθανή περίπτωση μόνιμου παρατηρητηρίου για την έρευνα και προστασία αυτού του σπάνιου είδους.
Η περιοχή του παράλιου Στρατωνίου διερευνήθηκε συστηματικά σε διάφορα βάθη ακολουθώντας 30 γεωαναφερμένες οδεύσεις, έτσι ώστε να τεκμηριωθεί η ποσότητα και η πυκνότητα του πληθυσμού τους (transects). Παρατηρήθηκαν τα φύλα και η εν δυνάμει αναπαραγωγή τους. Επιπρόσθετα, στο βυθό του παράλιου Στρατωνίου, κατά τη διάρκεια σειράς καταδύσεων, ακόμα και τις νυχτερινές ώρες, εντοπίστηκαν και άλλα σπάνια είδη θαλάσσιας ζωής.
Πολλές αλλαγές επέφερε το περσινό καλοκαίρι η σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας στη θάλασσα. Στους 28 βαθμούς κελσίου, όπως μας περιγράφει ο Βασίλης Μεντόγιαννης από το Ινστιτούτο Ιππόκαμπος, έχει ως αποτέλεσμα να μην επιβιώνουν συγκεκριμένα θαλάσσια είδη, όπως αστερίες και αχινοί.
Από την άλλη πλευρά, η μεταλλοφορία της περιοχής φέρνει στη θάλασσα ουσίες που καθιστούν τον κόλπο υπερτροφικό. Έτσι, υπάρχει πεδίο ανάπτυξης πληθυσμών ιππόκαμπων και άλλων ειδών που εγκαθίστανται στα νερά αυτά.
Χωροθέτηση της περιοχής
Μετά τη θεομηνία του 2010, ο πληθυσμός υπέστη μεγάλο αφανισμό λόγω των φερτών υλών που κατέπεσαν στη θάλασσα. Έκτοτε, και παρότι ο πληθυσμός τους ανακάμπτει, η απουσία θαλάσσιων φυτών εμποδίζει τους ιππόκαμπους να βρουν χώρους διαβίωσης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο ιππόκαμπος μετακινείται ελάχιστα από το σημείο το οποίο εγκαθίσταται και επειδή είναι ιδιαίτερα «αργό» σαν είδος, πρέπει σχεδόν διαρκώς, να συγκρατείται με την ουρά του από κάτι. Για το λόγο αυτό τοποθετήσαμε στον πυθμένα έναν «Μαίανδρο», δηλαδή ένα σχοινί που «τρέχει» σχεδόν επάνω στον πυθμένα, προσφέροντάς τους, σημεία συγκράτησης. Στη συνέχεια φυτέψαμε ψεύτικα φυτά ενυδρείου, δημιουργώντας την αίσθηση ενός υποβρύχιου «κήπου» και τοποθετήσαμε διαφορές κατασκευές δημιουργώντας επιπλέον καταφύγια (φωλιές).
Τα πρώτα αποτελέσματα ήταν άμεσα και εντυπωσιακά καθώς ήδη πολλοί ιππόκαμποι έχουν ήδη αποικίσει στη συγκεκριμένη τεχνητή περιοχή – πείραμα.
Τα νεότερα
Ο ιππόκαμπος του Στρατωνίου βρίσκεται στη διαδικασία ένταξης στο πρόγραμμα Diversity του IUCN. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που θαλάσσιας βιοποικιλότητας που μελετά τα σπάνια είδη και παρακολουθεί την πορεία τους. Ο ιππόκαμπος βρίσκεται στο στάδιο αξιολόγησης της δεύτερης φάσης.
Επιπλέον, σε λίγους μήνες (Φθινόπωρο 2022) αναμένεται να τοποθετηθεί στη θάλασσα του Στρατωνίου ένα υποβρύχιο σύστημα παρακολούθησης των πληθυσμών που θα παρέχει στους ειδικούς όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τον ιππόκαμπο.
Ο πλούσιος βυθός του Στρατωνίου είναι πόλος έλξης για τον κόσμο των καταδύσεων και ο ιππόκαμπος συμπληρώνει την εικόνα αυτή με τον καλύτερο τρόπο. Στην περιοχή υπάρχουν άφθονα χταπόδια, καρκινοειδή, καλαμάρια, σουπιές και πολύχρωμες γαρίδες.
Δημήτρης Πάφρας – Ιχθυολόγος: Πρόκειται για ένα μοναδικό θαλάσσιο ζώο
Στο βιβλίο «Ο κόσμος της θάλασσας», ο Δημήτρης Πάφρας, ιχθυολόγος, φιλοξενεί πανέμορφες και χαρακτηριστικές φωτογραφίες του σπάνιου αυτού είδους από διάφορες περιοχές. Ο ίδιος μας λέει τα εξής: «Ο ιππόκαμπος ή αλογάκι της θάλασσας είναι ένα μοναδικό θαλάσσιο ζώο. Στην Μεσόγειο εντοπίζονται τρία είδη ιππόκαμπων: ιππόκαμπος ο βραχύρυγχος (Hippocampus hippocampus), ιππόκαμπος ο στικτός (Hippocampus guttulatus) και ο Hippocampus fuscus. Στα ελληνικά νερά συγκεκριμένα έχουν, μέχρι σήμερα καταγραφεί τα δύο πρώτα είδη. Οι ιππόκαμποι κολυμπούν σε όρθια θέση σε αντίθεση με τα συγγενικά ψαριά που κολυμπούν σε οριζόντια θέση. Συνήθως κατοικούν σε ρηχά νερά και σε βάθη έως και 30 μέτρων. Το μέγεθος τους είναι από 1,5 εκατοστά έως 35 εκατοστά. Είναι κακοί κολυμβητές, πολύ αργοί και γι’ αυτό το τις περισσότερες φορές όταν αντικρίσουμε έναν ιππόκαμπο θα τον δούμε στερεωμένο σε ένα σταθερό σημείο (πχ φύκια). Για τους ιππόκαμπους η εποχή της αναπαραγωγής τους ξεκινάει τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο. Επίσης κάτι πραγματικά σπάνιο μεταξύ των ζωικών ειδών, είναι το γεγονός ότι κυοφορεί το αρσενικό. Τέλος να αναφέρουμε ότι αρχαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη ιππόκαμπων στον πλανήτη μας χρονολογείται στα 13.000.000 χρόνια».
