Μία νέα υπηρεσία, το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο”, θα λειτουργήσει σύντομα από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, μέσα από την οποία οι εγγεγραμμένοι και πιστοποιημένοι χρήστες της θα έχουν τη δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης για ανάγνωση σε ελληνόγλωσσα ηλεκτρονικά εμπορικά βιβλία. Ο ηλεκτρονικός δανεισμός θα γίνεται στο πρότυπο του έντυπου δανεισμού, δηλαδή ένας χρήστης ανά τεκμήριο, και οι εκδότες θα έχουν ένα δικό τους περιβάλλον για να διαχειρίζονται τη συλλογή τους.
Η νέα λειτουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης ανακοινώθηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στη 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, με τίτλο: “Ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου: μία διαρκής εξέλιξη”. Κατά την παρουσίαση της πλατφόρμας λειτουργίας του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου”, έγινε γνωστό ότι στο εγχείρημα της νέας υπηρεσίας συμμετέχουν 14 εκδότες, ενώ η συλλογή αποτελείται από 2.500 τίτλους και 2.900 αντίτυπα. Η υπηρεσία θα τεθεί σε λειτουργία σε μερικούς μήνες, πιλοτικά, για τα πρώτα δύο χρόνια, ενώ στη συνέχεια θα γίνει αναπροσαρμογή στο μοντέλο δανεισμού, στη συλλογή και στην πλατφόρμα, με βάση την πραγματική χρήση.
“Θέσαμε σε προτεραιότητα για την ανάπτυξη της υπηρεσίας, τη δημιουργία ενός πλαισίου συνεργασίας στο οποίο οι εκδότες θα νιώθουν ασφαλείς. Ήταν σημαντικό για εμάς να χτίσουμε αυτή τη συνεργασία μεταξύ εκδοτών – βιβλιοθήκης, καθώς η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι είναι ανταγωνιστική, ιδιαίτερα στο ξεκίνημα μίας τέτοιας πρωτοβουλίας. Έτσι αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε μία κάπως συντηρητική προσέγγιση, σεβόμενοι τα υφιστάμενα επιχειρησιακά μοντέλα, τις ροές εργασίας και την τεχνολογική υποδομή των Ελλήνων εκδοτών”, ανέφερε η υπεύθυνη ανάπτυξης ψηφιακών υπηρεσιών της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Γεωργία Αγγελάκη.
Απαντώντας σε σχόλια για τον περιορισμό δανεισμού σε περισσότερους χρήστες, ο διευθυντής της ΕΒΕ, Φίλιππος Τσιμπόγλου, ξεκαθάρισε ότι είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα η κατά νόμο κατάθεση του ηλεκτρονικού βιβλίου, από τον δανεισμό ηλεκτρονικών βιβλίων. “Δε σημαίνει ότι επειδή υπάρχει από το 2003 η υποχρεωτική κατά νόμο κατάθεση του ηλεκτρονικού βιβλίου στην Εθνική Βιβλιοθήκη, αυτή θα μπορεί να το δίνει. Δεν υπάρχει συζήτηση επ αυτού, αλλιώς σκάβουμε εκεί που πάμε να χτίσουμε. Προβλέπεται και κάτι ακόμη καλύτερο. Θα κληθεί σε 30 χρόνια η εθνική βιβλιοθήκη κάθε χώρας να ψηφιοποιεί τα βιβλία που εκδόθηκαν τα προηγούμενα 30. Ας το προλάβουμε, ας καταθέτουμε όσα ηλεκτρονικά παράγονται τώρα στην Εθνική Βιβλιοθήκη να τα κρατάει, και όταν χρειαστεί να τα αξιοποιήσει να είναι έτοιμα ώστε να μην πληρώσει ξανά η κοινωνία”, είπε.
Η κ.Αγγελάκη, ανέφερε ότι το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” ήταν ένα από τα 50 έργα που υλοποιήθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στο πλαίσιο του “τιτάνιου έργου” μετεγκατάστασης και οργανωσιακής μετάβασης στο νέο της κτίριο του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος “Σταύρος Νιάρχος”. Τα ηλεκτρονικά βιβλία υπόκεινται σε καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας, προστατεύονται από τεχνολογίες, ενώ η πρόσβαση σε αυτά θα ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα. “Στόχος είναι η Βιβλιοθήκη να εξοικειωθεί με το ηλεκτρονικό βιβλίο και να εξοικειώσει και το αναγνωστικό κοινό”, υπογράμμισε η κ. Αγγελάκη.
Ο χρήστης θα μπορεί να δανειστεί μέχρι τρία βιβλία ταυτόχρονα, για 20 μέρες το καθένα, και με δυνατότητα ανανέωσης δανεισμού για άλλες 20. Μετά τη λήψη δανεισμού το βιβλίο θα επιστρέφει αυτόματα στην συλλογή. Για τους εκδότες θα γίνεται μίσθωση της υπηρεσίας, για την οποία η βιβλιοθήκη καταβάλλει ένα αντίτυπο και λαμβάνει άδεια χρήσης. Η συμμετοχή στην υπηρεσία από τους εκδότες είναι δωρεάν, κάθε τίτλος μισθώνεται για δύο χρόνια, με κόστος 20 ευρώ.
Στα σπάργανα η αγορά ηλεκτρονικού βιβλίου – μικρή διείσδυση στους αναγνώστες
Σύμφωνα με έρευνες που επικαλέστηκε η ΕΒΕ για την ελληνική αγορά ηλεκτρονικού βιβλίου και τους εκδότες, προκειμένου να προχωρήσει στη νέα ηλεκτρονική της υπηρεσία, στις αρχές του 2017, οι ηλεκτρονικοί τίτλοι βιβλίων ήταν λίγο περισσότεροι από 7.500, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 10% της συνολικής εκδοτικής παραγωγής και στο 1% του συνολικού τζίρου του βιβλίου στην Ελλάδα. Σε ηλεκτρονικές εκδόσεις δραστηριοποιούνταν 138 εκδότες, εκ των οποίων οι 10 μεγαλύτεροι διέθεταν το 64% των τίτλων στην αγορά.
Σε άλλη έρευνα που παρήγαγε η ΕΒΕ για τις αναγνωστικές συνήθειες του κοινού (το 2016 διακινήθηκε μέσω facebook και απάντησε δείγμα 6.400 ατόμων) διαπιστώθηκε ότι το 78% ήταν γυναίκες 18-54 ετών, ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης, εγγεγραμμένες σε κάποια βιβλιοθήκη, που διαβάζουν πάνω από 6 βιβλία το χρόνο, που προμηθεύονται κυρίως από βιβλιοπωλεία και καταστήματα. Το 60% δήλωσε ότι δεν αγοράζει και δεν διαβάζει ηλεκτρονικά βιβλία, γιατί δεν τους αρέσει, δεν τους βολεύει το μέσο και δεν είναι εξοικειωμένοι. Ένα ποσοστό 75% απάντησε ότι εάν η τοπική βιβλιοθήκη διέθετε κατάλληλη υποδομή για ηλεκτρονικά βιβλία θα την αξιοποιούσαν.
Σύμφωνα με τον διευθυντή εκδόσεων “Oasis”, Παναγιώτη Κάπο, η ψηφιακή αλλαγή επιδρά στον τρόπο γραφής και έκδοσης και η εκδοτική αλυσίδα έχει να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις, όπως για παράδειγμα η ανάδειξη νέων ομάδων που μπορούν να είναι ταυτόχρονα παραγωγοί και καταναλωτές (οι λεγόμενοι “prosumer”). Οι ψηφιακές αλλαγές, εξάλλου, αφορούν μία σειρά αλλαγών σε αξίες όπως η δυνατότητα έντυπης παραγωγής on demand, η αυτοέκδοση, το digital publishing (e-book, audio book, web downloads), συνδρομητικά μοντέλα, όπως pay per use, ανάδειξη πολλών νέων υπηρεσιών, ακόμη και start ups από τους εκδότες, νέοι τρόποι αναζήτησης βιβλίων, κ.α.
Για την Ελλάδα διαπίστωσε ότι υπάρχει ένα έλλειμμα οικονομικών και ανθρωπίνων πόρων, που καθιστά πενιχρή την εισχώρηση του ηλεκτρονικού βιβλίου, ενώ υπάρχει η απειλή της μη δημιουργίας νέων αναγνωστών.
Η βιβλιοθηκονόμος του Κέντρου Πληροφόρησης του ΑΠΘ, Σοφία Ζαπουνίδου, αναφέρθηκε στο ψηφιακό ακαδημαϊκό σύγγραμμα στις ελληνικές βιβλιοθήκες. Όπως δήλωσε, το ΑΠΘ διαθέτει σήμερα 370.000 τίτλους ηλεκτρονικών επιστημονικών βιβλίων και άλλους 75.000 μέσω της συμμετοχής του πανεπιστημίου στον Σύνδεσμο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, ενώ μέσω της δράσης “Κάλλιπος”, από το 2012, δίνει τη δυνατότητα για δωρεάν ηλεκτρονικά συγγράμματα. Επίσης, εκδίδονται 21 επιστημονικά περιοδικά on line με ανοιχτή πρόσβαση.
Εκ μέρους του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, ο Βασίλης Βασιλειάδης, παρουσίασε έναν πολυμεσικό οδηγό για την λογοτεχνία και την ανάγνωση, με την ονομασία “Σελιδοδείκτες”, ενώ παρουσιάστηκαν διάφορες πλατφόρμες, ψηφιακά εγχειρήματα και υπηρεσίες που λειτουργούν ήδη, ή πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία για τα βιβλία και τους αναγνώστες.
