Από χθες και για τους επόμενους 7 μήνες τουλάχιστον η Εφορία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου όρους έχει συνάψει σύμβαση εργασίας με 2 εργαζόμενους με αποτέλεσμα ο πύργος να είναι ανοιχτός και να δέχεται τους επισκέπτες του καθημερινά από 08:30 έως 15:30 εκτός Τρίτης. Στα βυζαντινά χρόνια στη θέση του σημερινού χωριού μας και πιθανότατα γύρω από τον σωζόμενο σήμερα πύργο πρέπει να υπήρχε οικισμός με το όνομα “Γαλάτισσα”. Ταυτισμένος με τον τόπο είναι ο βυζαντινός πύργος.
Η ιστορία του πύργου
Πρόκειται για έναν από τους καλύτερα σωζόμενους πύργους της Χαλκιδικής, οχυρωματικού χαρακτήρα. Αρχιτεκτονικά ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα… βυζαντινών τετράπλευρων πύργων, τους οποίους συναντάμε στη Μακεδονία και στο Άγιον Όρος. Αυτοί είναι γνωστοί από τα ισχυρά ποδαρικά (αντηρίδες) που ενισχύουν τους εξωτερικούς τοίχους τους, και χρονολογούνται από τον 11ο έως τον 16 αιώνα. Ο πύργος της Γαλάτιστας έχει δύο οικοδομικές φάσεις.
Στην πρώτη φάση ανήκει το κάτω τμήμα του και χρονολογείται τον 11ο αιώνα ενώ στη δεύτερη το άνω τμήμα του και χρονολογείται τον 14ο αιώνα. Ο πύργος διατηρείται σήμερα σε ύψος δεκαέξι μέτρων αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα για το ανώτερο τμήμα του και κατά συνέπεια για τη στέγασή του. Σώζονται τρεις όροφοι από τη στάθμη εισόδου και πάνω καθώς και το υπόγειο. Για τις ανάγκες της καθημερινής ζωής υπήρχε μέσα στον πύργο νιπτήρας, χώροι υγιεινής και πιθανώς ένα είδος κουζίνας. Τέλος στον τρίτο όροφο σώζεται τμήμα κόγχης που ίσως ανήκε σε παρεκκλήσιο. Τα τελευταία χρόνια έγιναν εργασίες στο σύνολο του συγκροτήματος του πύργου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2008. Αναστηλώθηκε και αποκαταστάθηκε ο άνω νερόμυλος, κατασκευάστηκε νέα στέγη μη ορατή εξωτερικά, ώστε το μνημείο να διατηρεί την ερειπωμένη εικόνα του. Ανακατασκευάστηκαν τα ξύλινα στοιχεία του πύργου: τα δάπεδα και η σκάλα, η πόρτα εισόδου, τα κουφώματα στις φωτιστικές σχισμές και έγινε νέα εξωτερική σκάλα ανόδου.
Οι πρώτες στερεωτικές εργασίες έγιναν το 1965 από την Αρχαιολογική υπηρεσία. Πολλά χρόνια μετά, το 1994, στην ανασκαφή που έγινε από την 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στο υπόγειο του Πύργου, στη βορειοδυτική γωνία, αποκαλύφθηκε κτιστή δεξαμενή νερού. Τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής, πολλά αγγεία καθημερινής χρήσης, νομίσματα, ένα χάλκινο δαχτυλίδι και αρκετές αιχμές από βέλη χρονολογούνται από τον 11ο έως τον 14ο αιώνα.
Γύρω από το μνημείο υπάρχει μια ομάδα κτιρίων (δύο υδρόμυλοι με υδατοδεξαμενές, ρακαριό, ελαιοτριβείο), που αποτελούν μαζί με τον πύργο ένα σύνολο , το οποίο συνδέεται με τις παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων έως και τα νεώτερα χρόνια.
Σήμερα στο εσωτερικό του φιλοξενεί την περιοδική έκθεση με θέμα “Οι πύργοι της Χαλκιδικής”. Οι ιστορίες και οι εικασίες γύρω από τον Πύργο είναι πολλές και με το πέρασμα του χρόνου έχουν αποκτήσει την υπόσταση μύθου.
Λένε ότι στον Πύργο ζούσε η βασίλισσα Γαλάτεια που κατά μία εκδοχή έδωσε και το όνομά της στη Γαλάτιστα και ότι επικοινωνούσε με υπόγεια σήραγγα με την περιοχή της Αγίας Παρασκευής στην πεδιάδα.
Το σίγουρο είναι ότι μέσα ή δίπλα από τον Πύργο περνούσε ένα ρέμα σημαντικής ορμής γεγονός που αποδεικνύεται από τον νερόμυλο που διασώζεται ακριβώς κάτω από τον Πύργο.
