Η Άφυτος ή Άθυτος είναι το χωρίο που εκφέρεται και με τους δυο τρόπους το όνομα του… το πρώτο όνομα ”άφυτος” δηλώνει λένε, ότι το χωρίο δεν είχε έντονη βλάστηση και το δεύτερο όνομα με τα χρόνια υιοθετήθηκε…
Ο οικισμός είναι παραδοσιακός, με πέτρινα σπίτια και καλντερίμια.
Στην περιοχή όπου βρίσκεται η σημερινή Άφυτος, υπήρχε καταυλισμός[από το 3.000 π.Χ.
Η Άφυτος υπήρξε σημαντική πόλη κατά την αρχαιότητα και ανήκε στην Παλλήνη (μνημονεύεται από τους αρχαίους συγγραφείς).
Το ιερό του Διονύσου και ο ναός του Άμμωνος Διός είχαν ουσιαστική συμβολή στο να εξαπλωθεί η φήμη της κατά τα αρχαϊκά και τα κλασικά χρόνια.
Συνεισέφερε επίσης κατά τους Περσικούς Πολέμους με δικά της καράβια. Έπειτα έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Η πόλη έκοβε δικό της νόμισμα, που έφερε την κεφαλή του Άμμωνος Διός.
΄Όπως μαρτυρούν αρχαίες φιλολογικές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα, η Άφυτος επιβίωσε ως τη ρωμαϊκή εποχή και στα αυτοκρατορικά μάλιστα χρόνια ανήκε στην επικράτεια της ρωμαϊκής αποικίας Κασσάνδρειας.
Τους επόμενους αιώνες δε γνωρίζουμε τίποτε για την Άφυτο και οι επόμενες πηγές είναι του 14ου αιώνα, σε έγγραφα του Αγίου Όρους.
Βέβαιο είναι πως το χωριό αναφέρεται σε ελληνικές πηγές ήδη από τις αρχές του 17ου αιώνα.
Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, όπως και όλα τα υπόλοιπα χωριά της χερσονήσου, υπαγόταν φορολογικά στο βακούφι του Γκαζανφέρ Αγά, ενώ διοικητικά ανήκε στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς.
Την περίοδο της Επανάστασης του 1821 πολλοί αγωνιστές και οπλαρχηγοί με καταγωγή από το χωριό ήταν πρωταγωνιστές στον Αγώνα, όπως ο Τριαντάφυλλος Γαρουφάλλου, ο Γεώργιος Παναγιώτου, ο Αναστάσιος Κυριαζής και ο Γαρύφαλλος Αντωνίου και άλλοι.
Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα οι Αφυταίοι διακρίθηκαν σε προσφορά, με σημαντικότερους Μακεδονομάχους, τους οπλαρχηγούς Θεοχάρη Σαρίκα (καπετάν Ζαρκάδα) και Ανδρέα Καρατάσο.
