Το νήμα που μας συνδέει με το χθες ξετυλίγεται μέσα από μία ιδιαίτερη έκθεση Υφαντικής Τέχνης στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Κιλίμια, τάπητες, στρωσίδια, υφαντά χαλιά που έχουν κατασκευαστεί από τις αρχές του 1900, μαζί με σύγχρονες δημιουργίες εμπνευσμένες από τα ιστορικά κειμήλια της βορειοανατολικής Χαλκιδικής, πρόκειται να κοσμήσουν το τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο των 59ων Δημητρίων.
Πρόκειται για την έκθεση υφαντικής και ταπητουργικής με τίτλο: «Διαχρονικές Υφές: Από την Παράδοση στη Σύγχρονη Δημιουργία», η οποία γεφυρώνει τη λαϊκή παράδοση των Καλλιγραφένιων Υφαντών και της Ταπητουργίας του Πύργου με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και παρουσιάζει έργα υφαντικής τέχνης από το Παλαιοχώρι και την Ουρανούπολη Χαλκιδικής.
Ο εικαστικός διάλογος μεταξύ των τεχνικών υφαντικής που αναπτύχθηκαν στο Παλαιοχώρι και την Ουρανούπολη, καθώς και έργων σύγχρονης τέχνης θα φιλοξενηθεί στο Φουαγιέ Μ1 του Μεγάρου από τις 9 Οκτωβρίου έως τη 1 Νοεμβρίου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.
Τα σύγχρονα καλλιτεχνικά έργα που θα πλαισιώσουν τους θησαυρούς της παράδοσης δημιουργήθηκαν από εκλεκτούς Έλληνες καλλιτέχνες, ανάμεσα στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η Γιώτα Ανδριάκαινα με το έργο «Care», η Κατερίνα Βέλλιου με το έργο «Η σάρκα του λευκού υφαντού», ο Θοδωρής Ζαφειρόπουλος με το έργο «Η σάρκα του λευκού υφαντού», η Κατερίνα Ζαφειροπούλου με το έργο «Εγχειρίδιο υφαντικής», ο Δημήτρης Ζουρούδης με το έργο «Υφ – άντρα», ο Χρήστος Κωστούλας (Captain) με το έργο «Τα σεμεδάκια της θείας Μαρίκας» και η Ευγενία Φαλιαρίδου με το έργο «Νυφικό – Νυχτικό».
«Στόχος της Έκθεσης είναι να μην δούμε τα έργα μόνο ως κειμήλια»
Η υπεύθυνη για τον σχεδιασμό της Έκθεσης και το «πάντρεμα» του σύγχρονου και της παράδοσης, αλλά και συμμετέχουσα καλλιτέχνης, Κατερίνα Βέλλιου, μιλά στο XalkidikiPolitiki για το στοίχημα ένταξης της παράδοσης στην ατμόσφαιρα του αύριο.
Ερωτηθείσα για το πόσο σημαντική πηγή έμπνευσης μπορεί να αποτελέσουν κειμήλια του παρελθόντος για έναν σύγχρονο καλλιτέχνη, η ίδια τονίζει πως «όλοι έχουμε βιώματα και εικόνες καταχωρημένες στο υποσυνείδητό μας. Και είτε έρχεται η στιγμή να το ξεκαθαρίσουμε, όπως με μια πρόταση να συμμετέχεις σε ένα τέτοιο πρότζεκτ, είτε όχι, υπάρχουν αισθήματα μέσα από την παράδοση, γιατί όλοι μεγαλώσαμε σε σπίτια στην ελληνική ύπαιθρο ή και στο αστικό περιβάλλον, και υπάρχουν οι εικόνες και τα βιώματα».
Παράλληλα, μιλά για μία συλλογική ανάγκη συνύπαρξης της παράδοσης με τη σημερινή ζωή, κάτι που οδήγησε τους διοργανωτές στην απόφαση να δημιουργηθεί μία Έκθεση μακριά από τον χαρακτηρισμό ως Λαογραφική.
«Θέλαμε αυτή η παράδοση, που έτσι και αλλιώς μας ακολουθεί, να συνυπάρξει με τη σημερινή ζωή. Πώς φέρνουμε αυτό στο τώρα και τι προβολές μπορούμε να κάνουμε στο μέλλον. Ο στόχος της Έκθεσης είναι να μην τα δούμε μόνο ως κειμήλια. Εννοείται είναι ανεκτίμητης αξίας αλλά γι’ αυτό βάζουμε και το σύγχρονο έργο τέχνης, που έχει μια άλλη αξία, και έρχεται να σχολιάσει το σήμερα», σημειώνει σχετικά.
Όπως επισημαίνει, «στόχος μου δεν ήταν να κάνω μια επιμέλεια και απλά να βάλω αυτά τα αριστουργήματα της παράδοσης σε μια όμορφη θέση κλπ. Ήθελα να είναι μια Έκθεση σύγχρονης τέχνης. Ήθελα να ενταχθεί και η παράδοση μέσα στην ατμόσφαιρα του αύριο. Μέσα από μια σκέψη και μια πιο φιλοσοφική αναζήτηση να θεωρηθούν αυτά πέρα από κειμήλια και κάτι άλλο. Θέτει αυτούς τους προβληματισμούς αυτή η έκθεση. Είναι έκφραση της σύγχρονης τέχνης. Δεν είναι μια έκθεση λαογραφίας. Αλληλοεπιδρούν, δηλαδή, τα έργα μεταξύ τους».
«Είναι σημαντικό να υπάρχει συνέχεια της παράδοσης»
Η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ουρανούπολης, Στάθα Αδαμοπούλου, μιλώντας στο XalkidikiPolitiki, τονίζει πως «στην Έκθεση αυτή, αυτό που μας ενώνει είναι τελικά το νήμα και η ύφανση».
Όσον αφορά τα εκθέματα της Έκθεσης, η κ. Αδαμοπούλου, αναφέρεται στα κιλίμια του Παλαιοχωρίου με διαφορετικές τεχνικές, αλλά στα χαλιά του Πύργου της Ουρανούπολης, που είναι τάπητες οι οποίοι δημιουργήθηκαν από το 1930 από το ζεύγος Λοκ. «Το χαλί του Πύργου έχει μια δική του ιστορία γιατί είναι η κλασσική ταπητουργία, διαφοροποιείται όμως με εξαιρετικά σχέδια τα οποία είναι από μοναστήρια του Αγίου Όρους», σημειώνει σχετικά.
Όπως τονίζει, τα εν λόγω έργα αποτελούν κουλτούρα και ιστορία του τόπου.
«Η τεχνική την οποία χρησιμοποίησαν ήταν από τις πατρίδες τους. Ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Καππαδοκία. Έφεραν την τέχνη του χειροποίητου χαλιού, το οποίο διαφοροποιήθηκε στην Ουρανούπολη με σχέδια παρμένα από το Άγιον Όρος. Είναι ένας τελείως διαφορετικός τύπος χαλιού τάπητα με βυζαντινά σχέδια. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Αυτό θα το διαπιστώσει και ο επισκέπτης της έκθεσης», δηλώνει χαρακτηριστικά, διευκρινίζοντας πως στην Έκθεση θα είναι διαθέσιμοι κατάλογοι μέσω των οποίων ο επισκέπτης θα μπορεί να ενημερώνεται για κάθε έργο, αποκομίζοντας πληροφορίες για την προέλευση του σχεδίου κλπ.
Αναφερόμενη στην ιδιαίτερη φύση της Έκθεσης, η οποία ξεφεύγει από την λογική μίας Λαογραφικής, η ίδια επισημαίνει την ανάγκη συνέχισης της παράδοσης.
«Είναι το νήμα που μας ενώνει με τις ρίζες μας. Είναι αυτή η παράδοση η οποία έθρεψε τους προγόνους μας όταν ήρθαν στον τόπο αυτόν ως πρόσφυγες, πάμφτωχοι. Είναι πολύ σημαντικό για μας και να το γνωρίζουμε, να το προβάλλουμε και να το αναπαράγουμε. Να υπάρχει συνέχεια. Ήδη στον πολιτιστικό σύλλογο της Ουρανούπολης υπάρχει στημένος ο αργαλειός, έχουμε ξεκινήσει τάπητα και διδάσκουμε την ταπητουργία», καταλήγει.
«Εμείς είμαστε τα πρωτογενή δεδομένα και οι καλλιτέχνες είναι τα μεταδεδομένα»
Η Φωτεινή Μιχαλέου, εκ των επιμελητών της Έκθεσης και της Παραγωγής, μιλά για τις ιδιαίτερες προίκες των γυναικών του Παλαιοχωρίου, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν ως… Π.Ο.Π. εκδοχή της υφαντικής.
«Οι προίκες στο Παλαιοχώρι έχουν εστιάσει πάρα πολύ στα τριαντάφυλλα. Τα δικά μας είναι κιλίμια με την ευρεία έννοια ότι δεν έχουν πέλος. Δεν είναι ταπητουργία, είναι υφαντική. Εμείς, όμως, λέμε κιλίμια ό,τι στρώνεται στο κρεβάτι. Ό,τι στρώνεται στον τοίχο είναι μπάντα, ό,τι στρώνεται στο πάτωμα είναι χαλί. Όλα αυτά ήταν τα στρωσίδια της προίκας που κάθε κορίτσι έφερνε στο νέο της σπίτι», δηλώνει αρχικά, εξηγώντας πως τα έργα έχουν χωριστεί ανά δεκαετία βάσει της εξέλιξης των σχεδίων στα λουλούδια.
Παράλληλα, όσον αφορά το κεντρικό θέμα των προικών, το τριαντάφυλλο, η κ. Μιχαλέου σημειώνει πως σημαίνοντα ρόλο σε αυτό διαδραμάτισε η ύπαρξη άγριων τριαντάφυλλων παντού στο χωριό.
«Το παλιότερο σχέδιο που έχουμε βρει, σε ολόκληρο το κιλίμι, είναι το σχέδιο Μόρφου. Μόνο στο χωριό μας υπάρχει. Όλα τα κιλίμια έχουν την ονομασία από τη βασική στρώση τους. Το άσπρο κιλίμι, το κίτρινο, το κόκκινο και είχαμε και το Μόρφου», προσθέτει και διευκρινίζει πως υπάρχουν δύο εκδοχές του ονόματος. «Η μία εκδοχή, είναι πιο ακαδημαϊκή και συνδέεται και με τις στολές τις νυφικές της Σκοπέλου και της Αλλονήσου, αλλά εμείς θεωρούμε, επειδή η βάση του είναι το βυσσινί, ότι είναι από το λατινικό mos, που σημαίνει μουριά. Είναι το πρώτο σχέδιο που έχουμε βρει».
Όπως επισημαίνει η ίδια, κάθε δεκαετία υπήρχαν διαφορετικά σχέδια στα κιλίμια, με την ύφανση να γίνεται όλο και πιο σύγχρονη και λεπτεπίλεπτη στο πέρασμα του χρόνου.
«Πιστεύω ότι εμείς είμαστε τα πρωτογενή δεδομένα και οι καλλιτέχνες είναι τα μεταδεδομένα σύμφωνα με την εποχή τους», συνεχίζει και τονίζει πως «δεν είμαστε μόνο παράδοση, αλλά αυτή βοηθάει στο να έρχεται να κουμπώσει με τους σύγχρονους καλλιτέχνες, γιατί μπορούν να εμπνευστούν από αυτό».
Μάλιστα, υπογραμμίζει πως προκειμένου να υπάρξει ανάπτυξη της υφαντικής τέχνης, θα ήταν σημαντικό να αναζητηθούν νέα υλικά που θα επιτρέπουν την ευρεία σύγχρονη χρήση των κιλιμιών.
«Δεν μπορούν όλα αυτά τώρα να σταθούν στην εποχή μας. Πρέπει να βρούμε καινούργια υλικά και να μπορούν να σταθούν στο σήμερα αυτά τα υπέροχα χαλιά μας. Τώρα δεν μπορείς να τα βάλεις είναι ολόμαλλα και λεπτά, με αποτέλεσμα να μην είναι σταθερά. Να βρούμε καινούργιους τρόπους να υφανθούν αυτά για να γίνουν πιο σύγχρονα. Να νιώθει ο άλλος ωραία γιατί έχει σπίτι του ένα χειροποίητο και εκλεπτυσμένο σχέδιο στα χαλιά του», καταλήγει μεταξύ άλλων.
«Οι παραδοσιακές τέχνες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού μας»
Από την πλευρά της, η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας, Αλληλεγγύης και Πολιτισμού του δήμου Αριστοτέλη, Μαρία Ενεχηλίδου, τονίζει την συμβολή της συμμετοχής της Έκθεσης στο πλαίσιο των δράσεων των 59ων Δημητρίων στην προβολή της υφαντικής τέχνης σε πανελλήνιο επίπεδο.
«Η συμμετοχή των υφαντών του Δήμου Αριστοτέλη στα Δημήτρια Θεσσαλονίκης με την ταπητουργία Ουρανούπολης και τα καλλιγραφένια στρωσίδια Παλαιοχωρίου, αποτελεί έναν σημαντικό σταθμό για την ανάδειξη και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας. Οι παραδοσιακές τέχνες, όπως η υφαντική, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού μας και η παρουσία τους σε μια τόσο σημαντική διοργάνωση, όπως τα Δημήτρια, ενισχύει την προβολή και την αναγνώριση της χειροτεχνικής αυτής παράδοσης σε πανελλήνιο επίπεδο», σημειώνει σχετικά, επισημαίνοντας παράλληλα το ρόλο που διαδραματίζει και στην ευαισθητοποίηση του κοινού για την προστασία και τη συνέχιση των εν λόγω τεχνών, αλλά και στη στήριξη της τοπικής οικονομίας και της πολιτιστικής ανάπτυξης.
«Μέσα από πολύχρωμα υφάσματα, πρωτότυπα σχέδια και παραδοσιακές τεχνικές συνδέουμε το παρελθόν με το παρόν», καταλήγει η αντιδήμαρχος.
Συντελεστές Έκθεσης:
Γενική Εποπτεία και Συντονισμός:
Μιχαλέου Φωτεινή, Αδαμοπούλου Στάθα
Επιμέλεια Καλλιτεχνικής πρότασης:
Κατερίνα Βέλλιου, εικαστικός
Επιμέλεια Έκθεσης-Παραγωγή:
Μιχαλέου Φωτεινή, Αδαμοπούλου Στάθα
Concept:
Κατερίνα Βέλλιου, εικαστικός
Ορέστης Μιτιντζής, αρχαιολόγος
Σχεδιασμός Project:
Κατερίνα Βέλλιου, εικαστικός
Ορέστης Μιτιντζής, αρχαιολόγος
Χωρική Μελέτη:
Κατερίνα Βέλλιου, εικαστικός
Μάριαμ Μιχαλέου, φοιτήτρια αρχιτεκτονικής ΑΠΘ
Ανδρέας Παντελεάκης, φοιτητής αρχιτεκτονικής ΑΠΘ
Ειδικοί Συνεργάτες:
Αρχιτεκτονικό Γραφείο ΚΟΗΣ & Συνεργάτες
Ελένη Κουλούρη Τορνιβούκα,
Δ/ντρια Ανάπτυξης Tor Hotel Group – Μέλος Δ.Σ. ΟΜΜΘ
