Αριστερά μια άγκυρα ως το τελευταίο τους λιμάνι, δεξιά μια ελιά γιατί εκεί έβγαλαν ρίζες, και γύρω από το μνημείο 120 λευκές τριανταφυλλιές για τις οικογένειες που έφτασαν εκεί. Όλα τα παραπάνω αντικατοπτρίζουν την έλευση των πρώτων κατοίκων της Σάρτης από την Αφησιά της Τουρκίας το 1924. Για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση της Νέας Αφησιάς, η δημοτική κοινότητα και ο δήμος Σιθωνίας εγκαινίασαν το μνημείο στον παραλιακό δρόμο της Σάρτης, (δίπλα από την παιδική χαρά του χωριού), στο σημείο που πριν από 100 χρόνια αποβιβάστηκαν οι Αφησιανοί πρόσφυγες για να χτίσουν την νέα τους πατρίδα.
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής έγιναν τις ημέρες του Πάσχα και έρχονται να συμπληρώσουν τα ιστορικά στοιχεία που βρίσκονται στο Μουσείο της Σάρτης.
Στο μνημείο, «κυριαρχεί» το ανοιχτό βιβλίο που φιλοξενεί την ιστορία του τόπου μέσα από τις μαρτυρίες των προσφύγων και αναγράφει τα επίθετα όλων των οικογενειών που ίδρυσαν τη Σάρτη.
Οι ίδιες οικογένειες έφτασαν στον παραλιακό οικισμό έπειτα από αναζήτηση δύο ετών για ένα μέρος όπου θα ίδρυαν τη νέα του πατρίδα. Εκεί, βρήκαν τις ομοιότητες με τον τόπο τους τόσο ελκυστικές, ώστε να θέλουν να χτίσουν μια νέα ζωή άμεσα. Για τον λόγο αυτό έκαναν την πρώτη εγκατάσταση τα Χριστούγεννα του 1924, και παρά το τσουχτερό κρύο, η Επιτροπή των προσφύγων αποφάσισε να ξεκινήσει τις διαδικασίες μετεγκατάστασης. Το Λαύριο που ήταν ο αρχικός τους προορισμός δεν έμελλε να τους κρατήσει. Ακόμη κι όταν, μετά τη συνθήκη της Λοζάνης, κατάλαβαν ότι είχε κλείσει κάθε δρόμος επιστροφής στην πατρίδα. Όσο για το όνομα, αυτό παρέμεινε ως Νέα Αφησιά, μέχρι το 1929 που αποφασίστηκε να ονομαστεί κοινότητα Σάρτης.
«Η ανάγκη αυτών των ανθρώπων έγινε ιστορία κι εμείς την υποστηρίζουμε», τόνισε ο δήμαρχος Σιθωνίας Ιωάννης Μαλλίνης ευχαριστώντας το προεδρείο του Συλλόγου «Αφησιά» για κάθε τους προσπάθεια και δράση.
Γράφει η Σουζάνα Καζάκα για τη “Μακεδονία της Κυριακής”
