Η πρωτοχρονιά δεν εορταζόταν ανέκαθεν την 1η μέρα του Ιανουαρίου. Η συγκεκριμένη ημερομηνία εορτασμού της πρώτης μέρας του χρόνου υιοθετήθηκε από την Ελλάδα μόλις το 1923 και έκτοτε γιορτάζεται με ιδιαίτερα έθιμα και παραδόσεις, που φτάνουν εώς τις μέρες μας.
Η πρώτη μέρα του νέου χρόνου, η πρωτοχρονιά, συμβολίζει την νέα αρχή και την ελπίδα πως η αλλαγή του έτους θα εκπληρώσει τις ευχές και τις προσδοκίες της ανθρωπότητας. Νέα μέρα, νέος μήνας, νέος χρόνος. Κάθε 1η Ιανουαρίου ένας καινούργιος χρονικός κύκλος ανοίγει και μαζί του φέρνει ανανεωμένη ελπίδα, ευχές, όνειρα και νέες προσδοκίες. Μοιάζει με την γέννηση ενός βρέφους, που παίρνει την σκυτάλη από τον γερασμένο παλιό χρόνο, φέρνοντας δώρα, ελπίδες, χαρά.
Για αυτό και η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται από τόσους ανθρώπους, διαφορετικών θρησκειών και εθνικοτήτων, ανά την υφήλιο. Αν και όχι πάντα στην ημερομηνία που την υποδεχόμαστε τώρα.
Ο εορτασμός του νέου έτους θεωρείται από τις αρχαιότερες γιορτές. Οι Βαβυλώνιοι από το 4000 π.Χ γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά κατά την εαρινή ισημερία. Οι αρχαίοι Ελληνες, αν και γιόρταζαν ως πιο σημαντική την αρχή κάθε νέου μήνα, πιστεύεται ότι τιμούσαν και την έναρξη του νέου χρόνου κατά τη νέα σελήνη, μετά τη θερινή ισημερία, περίπου στα μέσα Ιουλίου.
Αργότερα οι Ρωμαίοι γιόρταζαν ως Πρωτοχρονιά, την 1η ημέρα του Μάρτη. Αυτό άλλαξε όταν το 46 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας θέσπισε ένα νέο ημερολόγιο, το Ιουλιανό, όπου για πρώτη φορά εγκαθίδρυσε την πρώτη ημέρα του Ιανουαρίου, ως ημερομηνία εορτασμού της νέας χρονιάς. Ο μήνας Ιανουάριος μάλιστα πήρε το όνομά του από τον Ιανό, Θεό των Ρωμαίων, o οποίος απεικονίζεται με δύο πρόσωπα, το ένα να κοιτάει πίσω στο παρελθόν και το άλλο μπροστά στο μέλλον.
Για πολλούς αιώνες η Χριστιανική εκκλησία απέρριπτε τους Ρωμαϊκούς εορτασμούς της Πρωτοχρονιάς ως παγανιστικούς ή οργιώδεις και απαγόρευε στους πιστούς να την γιορτάζουν, ώστε να διαφέρουν από τους ειδωλολάτρες. Στον Μεσαίωνα οι Χριστιανοί γιόρταζαν την πρώτη μέρα του έτους είτε μαζί με τα Χριστούγεννα, είτε κατά τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου.
Η μεγάλη αλλαγή έγινε το 1582, όταν ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ καθιέρωσε το νέο «Γρηγοριανό» ημερολόγιο καλώντας τους Χριστιανούς, να θεωρούν ως πρώτη μέρα κάθε χρονιάς την 1η Ιανουαρίου. Το νέο ημερολόγιο υιοθετήθηκε πρώτα από τους Καθολικούς και μετά από τους Προτεστάντες. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε να συμβαδίσει με τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς την 1η Ιανουαρίου, μόλις το 1923. Έκτοτε και οι Έλληνες γιορτάζουν ανελλιπώς την έλευση της νέας χρονιάς με πλήθος εθίμων, άλλα παραδοσιακά και άλλα ξενόφερτα.
Το πιο σημαντικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς είναι η έλευση του Αγίου Βασίλη. Την πρώτη Ιανουαρίου οι ορθόδοξοι χριστιανοί γιορτάζουν τη μνήμη του Μέγα Βασιλείου από την Καισάρεια. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός για το φιλανθρωπικό του έργο, προστάτης των φτωχών, ασθενών και ανύμπορων. Φροντίζοντας πάντα όσους είχαν ανάγκη.
Από τον Μέγα Βασίλειο άρχισε και η παράδοση της Πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας. Ο Μέγας Βασίλειος πρώτος μοίρασε στους πιστούς πίτες, που έκρυβαν μέσα τους χρυσά νομίσματα. Για να τους βοηθήσει, χωρίς να θεωρηθεί ελεημοσύνη. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως οι κάτοικοι της Καισάριας ήταν αντιμέτωποι με διωγμούς, από εισβολείς που απαιτούσαν φόρους για να μην τους αφανήσουν. Οι κάτοικοι έδωσαν στον Μέγα Βασίλειο τα πολύτιμα νομίσματα και χρυσαφικά τους, για να τα προσφέρει και να τους σώσει. Μια λάμψη και ένας καβαλάρης εξ ουρανού έτρεψε όμως τους εισβολείς σε φυγή. Προκειμένου να τα επιστρέψει δίκαια στους κατοίκους της πόλης, ζήτησε από τους πιστούς να φτιάξουν πίτες.
Ο Μέγας Βασίλειος έβαλε τα πολύτιμα αντικείμενα μέσα στις πίτες και τις μοίρασε σε όλους. Η παράδοση αυτή λέει πως σαν από θαύμα, κάθε ένας βρήκε μέσα στην πίτα ό,τι είχε προσφέρει. Σήμερα όποιος βρεί το φλουρί στην βασιλόπιτα, θεωρείται πως θα έχει υγεία και καλή τύχη τη νέα χρονιά.
Ωστόσο η μορφή του Αγίου Βασίλη όπως επικράτησε στις μέρες μας, δέχτηκε μεγάλη επιρροή από την Αμερική. Πλεόν φοράει κόκκινη στολή, έχει λευκά γένεια, μεταφέρει με έλκηθρο και τάρανδους τον σάκο με τα δώρα, που μοιράζει σε όλα τα καλά παιδιά. Είναι σίγουρα ο πιο αγαπητός Άγιος, εκείνος που κάθε χρόνο χαρίζει απλόχερα χαμόγελα, δώρα και χαρά.
sbs.com.au
