Η Ζωή εν Τάφω – Η πιο κατανυκτική ψαλμωδία της Ορθοδοξίας
Μια ύμνηση της θυσίας και της άρρητης ελπίδας
Στην κορύφωση του Θείου Δράματος, η Μεγάλη Παρασκευή χαμηλώνει το φως του κόσμου. Είναι η μέρα της απόλυτης σιγής, της κατάνυξης, της ταπείνωσης. Ο Ιησούς, η Ζωή του κόσμου, κατατίθεται στον Τάφο. Και τότε, η Εκκλησία ψάλλει την πρώτη Στάση των Εγκωμίων:
«Ἡ Ζωή ἐν Τάφῳ» – έναν ύμνο που θεωρείται από τους ωραιότερους της ορθόδοξης υμνογραφίας.
Πρόκειται για ποίηση θεϊκής εμπνεύσεως. Ο Ιησούς, νεκρός κατά την ανθρώπινη φύση Του, κατέρχεται στον Άδη για να προσφέρει ζωή. Κι όμως, αυτή η πορεία μέσα στον θάνατο είναι πορεία προς την Ανάσταση.
Ποιος έγραψε το «Η Ζωή εν Τάφω»;
Ο ακριβής συγγραφέας του ύμνου δεν είναι γνωστός, αλλά οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι συντέθηκε κατά τον 14ο αιώνα, πιθανότατα σε μοναστικούς κύκλους της Κωνσταντινούπολης. Η μουσική παράδοση τοποθετεί το Εγκώμιο σε ήχο πλάγιο του πρώτου, έναν από τους πιο κατανυκτικούς ήχους της βυζαντινής μουσικής.
Η ένταση του νοήματος, η λυρικότητα της έκφρασης και η θεολογική βάθος του ύμνου τον καθιστούν πνευματική κορυφή της Μεγάλης Εβδομάδας. Είναι ο ύμνος που ψάλλεται γύρω από τον Επιτάφιο, καθώς η Εκκλησία τον περιφέρει ανάμεσα στο πένθος και στην ελπίδα.
Ἡ Ζωή ἐν Τάφῳ – Στάσις Πρώτη
Ἦχος πλάγιος τοῦ α´
-
Ἡ Ζωὴ ἐν τάφῳ κατετέθης, Χριστέ,
καὶ ἀγγέλων στρατιαὶ ἐξεπλήττοντο,
συγκατάβασιν δοξάζουσαι τὴν σήν. -
Ἡ Ζωή, πῶς θνήσκεις;
πῶς καὶ τάφῳ οἰκεῖς;
τοῦ θανάτου τὸ βασίλειον λύεις δέ,
καὶ τοῦ Ἅδου τοὺς νεκροὺς ἐξανιστᾶς. -
Μεγαλύνομεν σέ, Ἰησοῦ Βασιλεῦ,
καὶ τιμῶμεν τὴν ταφὴν καὶ τὰ πάθη σου,
δἰ ὧν ἔσωσας ἡμᾶς ἐκ τῆς φθορᾶς. -
Ὁ Δεσπότης πάντων καθορᾶται νεκρός,
καὶ ἐν μνήματι καινῷ κατατίθεται,
ὁ κενώσας τὰ μνημεῖα τῶν νεκρῶν. -
Ὁ ὡραῖος κάλλει παρὰ πάντας βροτούς,
ὡς ἀνείδεος νεκρὸς καταφαίνεται,
ὁ τὴν φύσιν ὠραΐσας τοῦ παντός. -
Ὦ θαυμάτων ξένων, Ὦ πραγμάτων καινῶν!
ὁ πνοῆς μοι χορηγὸς ἀπνοῦς φέρεται,
κηδευόμενος χερσὶ τοῦ Ἰωσὴφ. -
Οἴμοι φῶς τοῦ Κόσμου! Οἴμοι φῶς τὸ ἐμόν!
Ἰησοῦ μου ποθεινότατε, ἔκραζεν,
ἡ Παρθένος θρηνῳδοῦσα γοερῶς. -
Ὦ Θεὲ καὶ Λόγε, Ὦ χαρὰ ἡ ἐμή,
πῶς ἐνέγκω σου τὴν ταφὴν τὴν τριήμερον;
νῦν σπαράττομαι τὰ σπλάγχνα μητρικῶς. -
Προσκυνῶ τὸ πάθος, ἀνυμνῶ τὴν ταφήν,
μεγαλύνω σου τὸ κράτος, Φιλάνθρωπε,
δι’ ὧν λέλυμαι παθῶν φθοροποιῶν.
Μετάφραση στα Νέα Ελληνικά
-
Ἐσύ, Χριστέ, ποὺ εἶσαι ἡ Ζωὴ τῶν πάντων,
κατατέθηκες σὲ τάφο,
καὶ οἱ στρατιὲς τῶν ἀγγέλων ἐξεπλάγησαν,
δοξάζοντας τὴ συγκατάβασή σου. -
Ἐσὺ ποὺ χαρίζεις Ζωή, πῶς πεθαίνεις;
πῶς κατοικεῖς μέσα στὸν τάφο;
Καταργεῖς τὸ βασίλειο τοῦ θανάτου
καὶ ἀνασταίνεις τοὺς νεκροὺς ἀπὸ τὸν ᾍδη. -
Σὲ μεγαλύνουμε, Ἰησοῦ Βασιλέα,
καὶ τιμοῦμε τὴν ταφὴ καὶ τὰ Πάθη σου,
διότι μᾶς ἔσωσες ἀπὸ τὴ φθορά. -
Ὁ Κύριος τῶν ὅλων φαίνεται νεκρός,
καὶ κατατίθεται σ’ ἕναν καινούργιο τάφο,
Αὐτὸς ποὺ ἄδειασε τὰ μνήματα τῶν νεκρῶν. -
Ὁ ὡραιότερος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους
τώρα φαίνεται παραμορφωμένος νεκρός,
Αὐτὸς ποὺ στόλισε μὲ ὀμορφιὰ ὅλη τὴν δημιουργία. -
Τί ὀξυμωρία! Πράγματα ἀπροσδόκητα!
Αὐτὸς ποὺ μού ἔδωσε τὴν πνοή, τώρα εἶναι ἄπνοος,
κηδευόμενος ἀπὸ τὸν Ἰωσὴφ. -
Φῶς μου! Ἀγαπημένε μου Χριστέ!
Ἔκραζε μὲ πόνο ἡ Μητέρα σου ἡ Παναγία,
θρηνώντας γοερά στὰ πόδια τοῦ Σταυροῦ. -
Θεὲ μου, Λόγε μου,
γλυκιὰ μου χαρὰ,
πῶς νὰ δεχθῶ τὴν τριήμερη ταφή σου;
Μητρικὰ συντρίβομαι ἀπὸ τὸν πόνο. -
Προσκυνῶ τὸ Πάθος σου,
ὑμνῶ τὴν ταφή σου,
μεγαλύνω τὴ δύναμή σου, Φιλάνθρωπε,
διότι μᾶς ἀπελευθέρωσες ἀπὸ τὰ φθοροποιά πάθη.
